‘De wetenschap en haar instituten
zijn gewogen en te licht bevonden.’
Prof. dr. Ronald Meester:
* * *
De wetenschap is niet meer..
2025 © WantToKnow.nl/be
*
Ronald Meester is hoogleraar Waarschijnlijkheidsrekening en Statistiek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij publiceert regelmatig over de positie van wetenschap in de samenleving. Over ‘wetenschap’ heeft hij een uitgesproken perspectief te delen: ‘De’ wetenschap bestaat niet. Het bedrijven van wetenschap heeft zich door de eeuwen heen tamelijk organisch ontwikkeld, en pogingen om de activiteiten die daarbij horen enigszins te structureren om tot een ‘wetenschappelijke methode’ te komen, beschrijven de dagelijkse praktijk absoluut niet adequaat. Wetenschap heeft de reputatie ‘objectief’ te zijn en ‘feiten’ te ontdekken. Is dat waar? Nee..!
Wetenschap bestaat uit het proefondervindelijke – observaties, experimenten – en het rationele – logica, redeneren, interpreteren, analyseren, enzovoort. Beide elementen zijn nodig om wetenschap te doen, maar zijn zeer verschillend. Zonder logica, geen experimenten. Dit is de metafysica van wetenschap: we begrijpen de wereld op bepaalde manieren waaruit onderzoek van allerlei aard voortkomt.
Dat betekent minimaal drie dingen.
Ten eerste: de feiten die we ‘hebben’ zijn verzameld op basis van onderzoekkeuzes die we van te voren hebben gemaakt.
Ten tweede: Welke feiten zijn ‘belangrijk’ en welke niet? Anders gezegd: welke feiten geven inzicht ten aanzien van wat precies? Dus voordat we überhaupt aan ‘feitenverzamelen’ toekomen, het proefondervindelijke dus, hebben we al een hele serie beslissingen genomen. Sommige daarvan zijn technisch van aard. (Wat gaan we allemaal analyseren en hoe gaan we dat doen? Hoeveel mensen en budget hebben we voor dit onderzoek? Wat kunnen we technisch wel en niet bestuderen?). Andere zijn moreel van karakter. (Wat is belangrijk voor ons als onderzoekers, het publiek en/of de politiek om te weten?
Ten derde: We moeten verzamelde feiten in een verhaal — hypothese, theorie, paradigma — gieten dat we onszelf en anderen (kunnen) vertellen, anders kunnen we geen chocola maken van al die losse onderdelen. Dat verhaal is nogal modegevoelig en eenvoudig te corrumperen. Dit alles betekent dat wetenschap en de interpretatie ervan een filosofie, een metafysica en een levensbeschouwing vereist. Dit feit heeft nogal wat consequenties, want kennelijk heb je een visie nodig om wetenschap te kunnen beoefenen en duiden en is ‘follow the science’ een loze kreet. Want wat volg je dan precies?
De juiste informatie
Objectieve wetenschap bestaat dus niet. Daar ga je dan met je technocratie waarin alles in getallen uitgedrukt moet worden en waarin wetenschappelijke modellen en algoritmes leidend zijn. Wetenschap is dus ook zeer gevoelig voor grillen, mode, hypes en politieke druk. Ze moet immers geïnterpreteerd en geduid worden..!
De wetenschap staat dan ook snel onder druk van de dictatuur van de meerderheid, van intimidatie, van de angst voor reputatieschade, de angst om af te wijken, de angst om niet politiek correct te zijn, maar vooral van het verbluffende gemis aan wijsheid en filosofische kennis in academische kringen en haar bestuur. Als je niet de ‘juiste’ dingen onderzoekt, of niet de ‘juiste’ conclusie trekt, dan verstrek je ‘desinformatie’.
De klimaatwetenschap is hiervan een goed voorbeeld. Het feit dat de meeste wetenschappers desgevraagd beamen dat de wetenschap heeft aangetoond dat we op een ecologische catastrofe afstevenen, betekent helemaal niet dat dit daarmee ook waar is. Maar er is geen verstandige discussie meer mogelijk, want je bent een ‘klimaat-ontkenner’ als je het waagt om de data anders te interpreteren.
Waan van de dag
De lijst is eindeloos, en zelfs het peer-review proces dat de kwaliteit van publicaties moet waarborgen, is hierbij verworden tot censuur waarbij de waan van de dag regeert. Tijdschriften en de media doen er aan mee, want de maatschappij als geheel bepaalt wat in de mode is en wat niet, wat gewenst wordt en wat zeker niet.
In dat verband trekt ook ‘woke’ een vernietigend spoor door de wetenschap, juist omdat het een ideologie is die mede bepaalt wat wel en niet ter discussie mag staan. woke is in tegenspraak met zichzelf en binnen de wetenschap desastreus, zoals elke ideologie dat is.
Nog wat voorbeelden. Medische vaccinonderzoekers die van plan zijn kritiek op vaccins te publiceren, krijgen te horen dat dit consequenties voor hun carrière zal hebben. Kan niet. Tijdens de coronajaren zijn heel wat wetenschappers gecanceld alleen maar omdat ze kritisch bleven. Mattias Desmet kreeg zelfs een boekverbod in Gent. Een ongewenst boek…! De academie was ook bereid een 2G-beleid in te voeren, gebaseerd op sprookjesmodellen uit de grote duim van het RIVM. Er was geen spoor van protest vanuit deze academie, geen spoor van wijsheid, van duiding, van contemplatie. Follow the science.
De zoektocht naar de oorsprong van het coronavirus werd en wordt niet serieus genomen, want er is maar één gewenst antwoord; zelden heb ik ‘wetenschap’ zichzelf zo zien blameren. Mijn eigen onderzoek naar een mogelijke relatie tussen covid-19-vaccins en de hoge sterfte in Nederland werd niet alleen niet gefinancierd, het was zelfs zo dat mijn werkgever (de VU Amsterdam) weigerde om de bestaande infrastructuur voor crowdfunding op de VU aan te wenden ‘omdat dit andere crowdfundingprojecten in gevaar kon brengen’. Enzovoort.
Gewogen en te licht bevonden..
De wetenschap en haar instituten zijn gewogen en te licht bevonden. De waarom-vraag die zich nu opdringt is niet makkelijk te beantwoorden, maar persoonlijk denk ik dat het vooral te maken heeft met een gebrek aan zingeving, metafysica, religiositeit en levensbeschouwing. We zijn stuurloos geworden. Als je niet weet wie je bent, dan ben je manipuleerbaar. Ik stel voor dat wetenschappers het komende decennium de filosofie en de wijsheidsliteratuur maar weer eens gaan bestuderen. Daarna praten we weer verder om te bedenken hoe wetenschap, in potentie een fantastische onderneming, misschien weer zinvol kan worden. Maar ik ben niet optimistisch.
