MH17: Maleisië gaat Rusland opzoeken..!

Er bestaat maar één beletsel,
voor het tot stand komen
van wederzijds begrip en waardering der volken:
de domheid.’

x
Jan Greshof (1888-1971)

(schrijver en letterkundige)

* * *

x

Rechtszaak #MH17 lijkt onhaalbaar.
Haakt nu ook Maleisië af bij het JIT..?

MH17: Maleisië gaat Rusland opzoeken..!

2016 © Joost Niemöller-deze versie WantToKnow.nl/be
x

Bijna twee jaar na de aanslag op vlucht MH17 is er nog steeds geen hard bewijs gepresenteerd. Het Nederlandse OM, deelnemend aan het Joint Investigation Team( JIT) van Oekraïne, Nederland, België, Australië en Maleisië, zegt in de tweede helft van dit jaar met een aanklacht te komen. Datzelfde OM gaf begin dit jaar toe, nog niets te hebben om zo’n aanklacht mee te kunnen onderbouwen. Over een mogelijk rechtszaak is niets bekend. Tegelijk lijken er echter nieuwe problemen op te doemen voor het JIT, nu Maleisië de samenwerking met Rusland intensiveert.

Hiermee neemt Maleisië mogelijk afstand neemt van het JIT. Hieronder de tekst van mijn lezing, die ik hield op zaterdag 21 mei, in een zeer goed bezette St. Willibrordkerk in Utrecht, tijdens het symposium Dwarsdenken. Rusland en het Westen.

Waar blijft de rechtszaak over MH17? En aan welke rechter zal de zaak worden voorgelegd? Pas bij een rechtszaak zal er een echte feitelijke discussie kunnen ontstaan over het neerhalen van Vlucht MH17. De Onderzoeksraad voor Veiligheid was niet verplicht om haar bronnen te openbaren, en ging ook geen feitelijke discussie aan met Rusland, dat met een waslijst aan concrete kritiekpunten kwam op het einderapport van de Onderzoeksraad.

Niet alleen de Onderzoeksraad legde die kritiek naast zich neer, ook in de Nederlandse media werd die kritiek genegeerd. In een rechtszaak zal het toch wel noodzakelijk zijn om antwoord te geven. Pas dan komen er controleerbare feiten op tafel.. Zover is het nog lang niet. In het onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17, bevinden we ons momenteel dan ook in een niemandsland.

De feiten zouden onder andere omstandigheden accuraat vastgesteld kunnen worden. Er zijn tegenwoordig genoeg technologische middelen voorhanden. Zwarte doos. Radardata. Satellietfoto’s. De vastgelegde communicatie in de verkeerstorens. Het opnemen van getuigenverklaringen. Objectief onderzoek van de wrakstukken. Analyses van de lichamen. Maar bij al die zaken bleef het onderzoek in gebreke. En de achterliggende redenen waren steeds van geopolitieke aard.

Dat is niet bijzonder. Het lijkt zelfs eerder de regel..
We zien het bij alle grote aanslagen op burgervliegtuigen. Het zijn uiteindelijk de politieke factoren die sturend blijken te zijn. Er zijn genoeg voorbeelden, wanneer je er even verder in duikt. In de Lockerbie zaak werden alle verdachte omstandigheden bij het inladen van koffers op luchhaven Heathrow genegeerd (HIER), en ging alle aandacht naar de luchthaven van Malta, om, na een politieke deal,  twee Libiërs veroordeeld te krijgen. Een zeer onbevredigend eindresultaat (HIER).

En er was het onderzoek naar het neerstorten van Egypt Air 990 in 1999 in de Atlantische Oceaan, hoogstwaarschijnlijk door een zelfmoordactie van een van de Egyptische piloten. Dit onderzoek werd aantoonbaar gedwarsboomd door de Egyptische autoriteiten (HIER). En het onderzoek naar de aanslag op Metrojet vlucht 9269 boven de Sinaï woestijn vorig jaar werd, opnieuw, tegengewerkt door de Egyptische autoriteiten, die niet wilden toegeven dat de veiligheidsmaatregelen op het Egyptische vliegveld ontoereikend waren. Het duurde maanden voor Egypte überhaupt wilde zeggen dat er sprake was van terrorisme. Pas nu lijkt er sprake van vruchtbare samenwerking tussen Rusland en Egypte (HIER).

Nu zitten we middenin de zaak van een ander toestel van EgyptAir boven de Middellandse Zee. Het is nog te vroeg om te zeggen waar het heen zal gaan, maar nu is al duidelijk dat er sprake is van veel verschillende nationale belangen. In dit geval komen er van de kant van Griekenland hele verschillende mededelingen dan van de kant van Egypte. Het lijkt om een zeer bizar ongeluk(HIER) te gaan, met zoveel verdachte omstandigheden, dat opnieuw een actieve rol van de Egyptische piloten niet uitgesloten kan worden.

Nog nooit één bevredigend juridisch onderzoek..!

Uit een door mij informeel ingezien overzichtsrapport van een internationaal advocatenkantoor bleek dat geen van de naoorlogse militaire aanslagen op verkeersvliegtuigen ooit hebben geleid tot een bevredigend juridisch onderzoek met een objectief, aanvaardbaar, eindoordeel. Bij alle zaken werd er uiteindelijk ergens geschikt, want het was steeds de politiek die het won van de feiten.

Er is dus geen enkele reden om te denken dat het bij vlucht MH17 anders zal gaan. En daarmee is meteen de vraag beantwoord, waarmee elk interview dat ik gaf over MH17 steeds eindigde: zullen we het ooit weten? Nee dus. Dat de frustratie bij de nabestaanden groot is, spreekt vanzelf. Deze nabestaanden schreven op 12 januari dit jaar een open brief aan premier Rutte (HIER). Daaruit citeer ik de volgende passage:

‘De regering heeft in antwoord op Kamervragen aangegeven, dat het ontbreken van de primaire radarbeelden geen verschil heeft gemaakt voor (de conclusies van) het onderzoek. Wij vragen ons af, waar deze conclusie op is gebaseerd. Immers, zij kan alleen maar worden getrokken als de radarbeelden bekend zijn.

Daarbij komt, dat het onderzoek van de OVV zich niet richtte op de daders. De OVV geeft echter wel aan dat er een mogelijkheid bestaat dat de primaire radarbeelden het projectiel weergeven.

Daarmee kan de afvuurlocatie worden bepaald. Dat is volgens ons voor de OVV niet, maar voor het strafrechtelijk onderzoek wél van belang. Wij kunnen daarom niet accepteren dat cruciale informatie en gegevens worden achtergehouden.’

Maar dat achterhouden van die informatie is zoals gezegd eerder regel dan uitzondering. Want het draait niet om feiten, het draait om politiek. Dat verklaart het uitblijven van de rechtszaak. Zelfs over de vraag welke rechterlijke instantie erover zal moeten oordelen, weten we, twee jaar na de crash, nog steeds niets. Er zijn al zoveel Kamervragen over gesteld en er kwam nooit een antwoord. In de herfst van vorig jaar, zo viel te lezen in de media (HIER), zou het OM met een aanklacht komen. De herfst ging voorbij.

Het Openbaar Ministerie geeft een persbericht uit…
Op 19 februari dit jaar gaf het Nederlandse Openbaar Ministerie ineens een persbericht uit. De brief was ook opgesteld namens het Joint Investigation Team, het JIT, waarin naast Nederland ook Australië, Oekraïne, België en Maleisië zitting hebben. In deze brief werd gezegd dat er een brief naar de nabestaanden was gestuurd. Deze brief werd niet openbaar gemaakt, maar het OM gaf in het persbericht(HIER) wel een samenvatting.

Ik citeer:

‘In de brief geeft het OM aan dat het Joint Investigation Team (JIT) verwacht voor de tweede helft van dit jaar het strafrechtelijk bewijs te kunnen leveren met welk type wapen en vanaf welke locatie de MH17 is neergeschoten. In diezelfde periode verwacht het JIT ook meer zicht te krijgen op mogelijke daders. Op welke termijn hun precieze betrokkenheid, identiteit en actuele verblijfplaats kunnen worden vastgesteld, valt nog niet aan te geven.’

Het staat er toch écht: ‘Voor de tweede helft van dit jaar.’ Op elk moment mogen we nu dus de aanklacht met het bewijs te verwachten. Dat wil zeggen van het type wapen en de locatie. Over de daders is het OM namelijk een stuk vager. Maar, zoals te verwachten viel; deze brief aan de nabestaanden van het OM werd gelekt (HIER). Uit deze gelekte en meer gedetailleerde brief valt iets meer te leren over het bewijs. En dat stemt niet gerust. Want overtuigend bewijs dat het zou gaan om een Buk raket blijkt er niet te zijn:

‘Van 22 november tot en met 10 december 2015 heeft in Nederland een forensische expertmeeting plaatsgevonden, waaraan experts afkomstig uit de landen van het JIT hebben deelgenomen. Hierbij is onderzoek verricht aan een aantal bijzondere delen dat is teruggevonden op de crashsite en dat mogelijk van het gebruikte wapen afkomstig is. Ook is onderzoek verricht aan materiaal dat is aangetroffen in de wrakdelen van het vliegtuig en dat mogelijk ook afkomstig is van de raket waarmee het vliegtuig is neergeschoten.’

Ondanks alle speculatieve ‘onthullingen’ in de Westerse pers, heeft het JIT bovendien geen lancering van een Buk raket kunnen vaststellen:

‘Voor zover het JIT heeft kunnen nagaan, zijn er geen video- of filmbeelden beschikbaar van de lancering of baan van de raket. Wel zijn er reguliere radargegevens, maar die geven alleen informatie over bewegingen in het luchtruim. Deze zijn vooral van belang voor de vaststelling of zich nog andere vliegtuigen in de omgeving bevonden. Op de radarbeelden is geen raket te zien.’

En de primaire data gegevens dan? Citaat:

‘Ruwe primaire radardata zouden mogelijk ook informatie kunnen geven over een raketbaan. Die data heeft het JIT nog niet.’

Hoe zit het dan met de zo vaak genoemde Amerikaanse satellietfoto’s waarop de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken naar eigen zeggen de hele lancering van de Buk raket had gezien? Dat blijkt ook teleurstellend:

‘De Amerikaanse autoriteiten beschikken over data, afkomstig van hun eigen veiligheidsdiensten, die mogelijk informatie zouden kunnen geven over een raketbaan. Deze gegevens zijn vertrouwelijk gedeeld met de Nederlandse Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD). De MIVD en het OM onderzoeken nu in welke vorm de Amerikaanse staatsgeheime informatie gebruikt kan worden in het strafrechtelijk onderzoek en wat in een zogenaamd ambtsbericht aan het OM zal worden verstrekt. Dat ambtsbericht kan door het JIT als bewijs worden gebruikt.’

Gek genoeg suggereert het OM dat er wel mogelijke daders in beeld zouden zijn. En daarmee wordt het persbericht over diezelfde brief dus eigenlijk tegen gesproken. Als is er tegelijk een groot probleem bij het vaststellen van die daders:

Als de gebruikte raket en de afvuurlocatie eenmaal strafrechtelijk zijn vastgesteld, kan een scherpere relatie worden gelegd met de daders. Het JIT heeft een grotere groep personen in beeld, die op één of andere wijze betrokken lijken te zijn geweest bij het neerschieten van de MH17. De taak van het JIT is om vast stellen wie zij zijn en wat hun rol precies was. Ook daarvoor is sluitend en onweerlegbaar bewijs nodig.

Kortom, als het een gewone moordzaak zou zijn: Geen pistool gevonden. Niet eens de wijze vastgesteld waarop de moord plaats vond.

Maar wel een bak vol mogelijke daders in beeld. Daders van wat? Ja, dat is dus niet duidelijk.

Hoe het JIT met zo weinig gegevens toch op zo’n korte termijn een aanklacht neer denkt te kunnen leggen is mij een raadsel. Maar misschien weten ze dingen die ze nog niet kwijt willen. Dat kan natuurlijk altijd. Het JIT zelf is met veel geheimzinnigheid omgeven. De Nederlandse regering wilde er na Kamervragen niets over zeggen en de Kamer drong niet verder aan. Maar al in augustus 2014 had de Oekraïense officier van justitie laten weten (HIER) dat er een volledige consensus moest zijn bij de besluiten. Ook uit Australische bronnen bleek dit. Met andere woorden: Ieder land had/heeft vetorecht.

Dit geheimzinnige JIT onderhandelt dus over een aanklacht. En wil dan met die aanklacht een rechter zoeken. Zelfs over het soort rechtspraak dat daarbij gehanteerd zal worden, is nog niets bekend gemaakt. Ik ben geen jurist, maar ik weet wel dat bij de rechtspraak in het ene land andere voorwaarden bestaan voor bewijs als in het andere land. En dan zijn er nog allerlei vormen van internationale rechtspraak. Gaat het JIT nu een soort rechtspraak zoeken die het best aansluit bij het vergaarde bewijs?

Ja, dat klinkt cynisch.
Maar er zijn redenen genoeg om te denken dat het alleen nog een politieke zaak kan worden. Het draait namelijk allemaal om geopolitiek, zoals gezegd. Interessant is de rol van Maleisië. Daar ga ik hier nu verder op in omdat je er in de Nederlandse pers bijna niets over hoort. En omdat het hier wel degelijk gaat om nieuwe, relevante ontwikkelingen. Maleisië was aanvankelijk geen lid van het JIT. Dr. Chandra Muzaffar, een prominente Maleisiër, schreef daarover(HIER) in  november 2014 dat ze uitgesloten zouden zijn omdat ze niet de beschuldigende vinger naar Rusland wilde wijzen:

It is alleged that Malaysia has been excluded from the JIT because we have not pointed a finger at Russia as the cause of the MH 17 disaster as the four members of the JIT have done. Malaysia refuses to heap blame on Russia or pro-Russia rebels in Eastern Ukraine, or anyone else for that matter, without hard, incontrovertible evidence.

Maleisië liet weten ontevreden te zijn dat het land niet was uitgenodigd voor het JIT, dat toen al een geheim contract had getekend, waarin, naar horen zeggen, elk deelnemende land vetorecht had. Eind 2014 werd Maleisië toegelaten tot het JIT na een officiële uitnodiging van het Nederlandse OM. Maar onder welke voorwaarden ze lid werden, en of ze een gelijkwaardig partner waren, dat bleef onbekend.

Waar zijn Rusland EN de VS??
Er werd in de Nederlandse pers gesuggereerd dat de reden van de aanvankelijke uitsluiting was dat Maleisië de doodstraf kent. Waarom dit argument later niet meer van belang zou zijn, bleef onduidelijk. Maleisië vroeg zich ook af waarom België wel in het JIT team zat. Maar de meest relevante vraag is natuurlijk: Waarom zitten Rusland en de VS niet in het JIT team? Deze landen beschikken namelijk over de meest relevante informatie: Radargegevens en satelliet gegevens.

Oekraïne beschikt natuurlijk ook over radargegevens, maar dat land liet weten dat de militaire radar op het moment van de aanslag wegens onderhoud uit stond. Iets wat overigens pas recent bekend werd gemaakt. In het eerste, voorlopige, rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid was daar nog geen sprake van geweest. Het is bovendien zeer ongeloofwaardig dat alle drie de militaire radar installaties precies op dat moment in onderhoud waren. Ik refereer hier aan een Kamervraag van het CDA Kamerlid Omtzigt (HIER):

‘Heeft u kennis genomen van het verslag van de hoorzitting over MH17 in de Tweede Kamer waar radarexpert Van Genderen verklaarde dat tenminste drie radarstations in Oekraïne de MH17 en de raket hadden kunnen waarnemen en dat als geen van drieën werkt, dat geen planmatig opgezet onderhoudsschema kan zijn?’

Het kan zijn dat Maleisië haar lidmaatschap van de JIT later heeft afgedwongen. De minister van transport van Maleisië, Kaprawi, liet in elk geval op 24 november 2015 weten dat Maleisië aanvankelijk niet volledig met het onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid meewerkte (HIER). Dat gebeurde pas toen ze ook lid van het JIT waren. De geopolitieke rol van Maleisië binnen het JIT is interessant omdat Maleisië, anders dan de andere JIT landen, geen deel uitmaakt van het westerse machtsblok. Maleisië voert een eigen politieke koers die niet zo eenduidig lijkt te zijn.

Er verscheen in dit verband afgelopen week een interessant bericht in de Nederlandse pers. Interessant ook omdat het zo onvolledig was. Over de geopolitieke achtergronden werd namelijk niets uitgelegd. Dit was het bericht (HIER):

‘De Russische president Vladimir Poetin is bereid met de Maleisische premier Razak te spreken over de ramp met vlucht MH17, in de marge van de ASEAN-top in Sotsji. Dat heeft Poetins woordvoerder laten weten aan Russische journalisten, meldt persbureau Interfax. Deze ontmoeting zou donderdag plaatsvinden.
Poetins woordvoerder liet weten dat bij bilaterale ontmoetingen in Sotsji elk thema aangeroerd kan worden. “Als de Maleisische vertegenwoordiging het thema Boeing wil bespreken met president Poetin, dan zijn wij daartoe bereid”, aldus de woordvoerder.’

ASEAN staat voor de Association of Southeast Asian Nations, een organisatie van Zuid-Oostelijke Aziatische landen, opgericht in 1967 vanwege de toenmalige dreiging van het communisme. Er bestaan diplomatieke relaties met Japan. Dat de ASEAN nu juist in Rusland vergaderde is opmerkelijk. China en Rusland maken er zelf geen deel van uit. AESAN is, zo valt uit diverse commentaren op te maken, doelwit van druk door de VS en China (HIER), en is ook intern verdeeld. Dat Poetin dus deze AESAN-bijeenkomst in zijn land wist te organiseren kan als een diplomatieke overwinning van hem worden gezien.

Poetin speelt het ‘spel’ foutloos..
Dit bericht over de uitspraak van Poetin verscheen ook in de officiële Maleisische staatspers. Dat een staatshoofd officieel bekend maakt op informele wijze over een specifiek onderwerp te praten, en wel zo’n gevoelig onderwerp als dit, is natuurlijk heel ongewoon. Dat dit in een land als Maleisië, zonder persvrijheid, wordt verspreid, betekent dat de regering van Maleisië er grote waarde aan hecht.

Het is natuurlijk heel raar dat twee landen openbaar aankondigen niet in het openbaar in gesprek te gaan over een specifiek onderwerp. Landen kunnen tenslotte altijd met elkaar informeel overleggen. De betekenis daarvan kan dus alleen maar zijn dat er ene boodschap uitgezonden moet worden naar landen die niet bij dit overleg aanwezig zijn. In dit geval: De andere leden van het JIT.

Later deze week verscheen er een bericht van het persbureau Tass over deze ontmoeting. Daarin werd niet meer gesproken over MH17, en werd alleen in algemene termen aangegeven dat de banden tussen Maleisië en Rusland aangehaald waren. Opvallend was dat hier werd gesproken over verdere ‘militair-technische’ samenwerking.

Poetin had volgens Tass gezegd (HIER):

“We will be pleased to develop relations in the humanitarian sphere, in the economy, investments and of course in the military sphere, or in the sphere of military-technical cooperation.”

Russia Today kondigde gisteren ook aan dat in het eerste kwartaal van dit jaar de handel tussen Rusland en de ASEAN landen met 20% was toegenomen..! Maleisië speelt binnen de JIT dus een aparte rol. Het land lijkt te kiezen voor samenwerking met Rusland bij het onderzoek. Dit zal niet in overeenstemming zijn met samenwerking binnen het JIT, dat zo’n samenwerking juist uitsluit, want voor het JIT komt Rusland alleen in zicht als dader. Vandaag liet de minister van Transport van Maleisië zelfs officieel weten de samenwerking met Rusland te willen intensiveren (HIER)!

Geoploitiek en de MH17..
Het is van belang om in te gaan op deze geopolitieke aspecten, omdat de rechtszaak over MH17 een rechtszaak zal zijn met duidelijke geopolitieke achtergronden. Wat als het JIT met zijn komende aanklacht duidelijk in de richting van Poetin als schuldige zal wijzen? Wil Maleisië daarmee akkoord gaan? Gaat het intern al die kant uit, en is dat de reden dat het ontevreden Maleisië nu toenadering zoekt met Rusland? En, een misschien nog belangrijkere vraag: Heeft Maleisië net als de andere landen binnen het JIT vetorecht? Daarover is nooit enig officieel antwoord gekomen.

Goed, een rechtszaak lijkt dus ver weg. Nu zullen sommigen misschien zeggen: er had toch makkelijk een internationale rechtszaak kunnen komen? Maar juist Rusland sprak vorig jaar toch een veto uit tegen een tribunaal van de VN? Alleen is de vraag: ‘Waarom deed Rusland dat?’ Omdat dit tribunaal gebaseerd zou moeten zijn op het geheimzinnige onderzoek van het JIT. Dit was voor Rusland onaanvaardbaar.

Ook omdat er zoveel materiaal niet werd aangedragen door het Westen. De Russische minister Lavrov had al enkele dagen na de aanslag gezegd dat een onderzoek met Oekraïne voor hem onaanvaardbaar was, maar Nederland zette die lijn toch voort.

In een interview met de tv zender NewsAsia uit Singapore (HIER), gaf de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Serge Lavrov weer wat zijn problemen waren met zo’n VN tribunaal op basis van het JIT onderzoek. In zijn ogen hadden de Russen de data overhandigd van het radar station in Rostov, maar ontbrak de harde informatie van ‘de andere kant’:

‘The Americans said that they did have images from their satellite, but never submitted them, never make them public. The same was true for the Ukrainians who were asked to provide recordings of the air controllers and between the planes up in the air in the area of incident.’

Inmiddels is dus bekend dat de Oekraïners veel meer bewijs niet willen overleggen, zoals de data van hun militaire radar. Zeker, de JIT was in werking getreden na een resolutie van de VN, maar, stelt Lavrov in dit interview, de JIT heeft zich nooit gehouden aan de voorwaarden die door de VN gesteld waren:

‘My point answering your question is that the Security Council one year ago identified very specific steps to conduct investigation and most of the steps were not heeded, were not implement and people repeatedly blocked our proposals for the Security Council to pick up the matter during the year which passed after the tragedy.’

Het JIT voerde in de ogen van Lavrov de resolutie niet goed uit:

‘I would like the Security Council resolution 2166 to be respected fully which was not the case by the criminal investigation team created by the five countries you mentioned.’

Ik haal Lavrov hier wat langer aan, omdat zijn uitspraken nooit de Westerse media gehaald hebben. In de Westerse media volstond men met de conclusie dat Rusland haar veto uitsprak over het tribunaal, en dit werd aangehaald als een schuldverklaring in de richting van Rusland. Nu de optie van een VN tribunaal van tafel is, zijn er eigenlijk geen geloofwaardige opties voor een rechtszaak meer over. Of, in de woorden van het OM, in de gelekte brief aan de nabestaanden begin dit jaar:

‘Op dit moment zijn er twee reële opties voor vervolging en berechting: nationale vervolging door één van de JIT-landen of vervolging voor een internationaal tribunaal, op te richten door de JIT-landen.’

Beide ‘reële’ opties zijn zo duidelijk vooringenomen, dat een objectieve rechtsgang bij voorbaat is uitgesloten. Ook kan via deze opties internationaal niets afgedwongen worden. Er kunnen geen verdachten worden gedaagd als die niet willen en er kunnen geen harde data worden opgeëist.  Het kan dus onmogelijk nog een geloofwaardige zaak worden.

De Nederlandse regering heeft deze doodlopende weg aan zichzelf te danken, omdat vanaf het eerste moment na de aanslag gekozen werd voor intensieve samenwerking met Oekraïne, het uitsluiten van de rebellen en het dwarsbomen van de Russische medewerking in de weg naar een strafproces. Rusland weet zich daardoor buiten gesloten en mag alleen nog de rol van dader op zich nemen, bij voorbaat veroordeeld door politieke manipulatie. Net zoals Rusland al vanaf het eerste moment door de Westerse media veroordeeld werd.

Met deze gang van zaken werd de publieke opinie voor een deel gewonnen, maar het uitblijven van een geloofwaardige rechtszaak zal uiteindelijk de twijfel ook in Nederland alleen maar doen toenemen, en dit had toch ook niet de bedoeling kunnen zijn van Rutte toen hij zo ferm verklaarde dat de onderste steen boven moest komen.