x
Democratisch? Democratische partijen verbieden..?!?!
2023 © WantToKnow.nl/be
x
Kun je de democratie beschermen, door een ; ondemocratisch politieke partij’ te verbieden? En wie ben jij dan om het label ‘ondemocratische partij’ op te plakken.. En wat voor EIGENBELANG heb je (bijv. D66 in het kader van ‘verbod FvD’) Met dit soort vragen worstelt de Nederlandse politiek al heel lang. Het is als het ware onderdeel van het democratisch debat..! Joop van den Berg, oud-PvdA-senator en kenner van onze parlementaire geschiedenis is er niet ‘dol op’ om partijen te verbieden. “Het moet feitelijk kunnen, maar praktisch is het vele malen beter om partijen met ondemocratische gedachten in het debat te bestrijden.”
Dr. Jon Schilder, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit, vindt ook dat het moet kunnen, maar is huiverig en vindt het ‘griezelig’. “Je kunt er nogal eenvoudig ook de democratie mee in gevaar brengen. Er zijn mensen die zeggen: begin er niet aan en dat snap ik.” Toch komt het Kabinet Rutte met een wetsvoorstel waardoor het mogelijk zou moeten worden, om partijen te verbieden die de democratische rechtsstaat willen ‘ondermijnen of afschaffen’. De betreffende minister (BiZa) Hanke Bruins Slot: “’t Is een laatste redmiddel om partijen te stoppen die de democratie kapot willen maken”.
Dit wetsvoorstel komt niet uit de lucht vallen.
Al jaren wordt erover gesproken; Johan Remkes was het, die in 2018 als voorzitter van de ‘commissie parlementair stelsel’ het kabinet adviseerde dat een partijverbod in deze tijd nodig is. ‘Hoe stabiel de democratie in ons land ook is, toch zijn er aanwijzingen dat de Nederlandse democratische rechtsorde wordt bedreigd door gevaren van buiten en binnen’. Dat schreef deze commissie in haar eindverslag.
Bij die ‘gevaren’ valt te denken aan terrorisme, de georganiseerde criminaliteit en ‘antidemocratische en antistaatsrechtelijke krachten binnen het politieke systeem’. Daarbij wordt verwezen naar AIVD-rapporten die de laatste jaren waarschuwen voor zowel salafisten en jihadisten, als steeds extremer wordende protestgroepen van links en rechts. Het is in het jaarverslag van de AIVD, dat directeur, oud-politie-opperhoofd Akerboom onlangs presenteerde, dat voor het eerst gewag werd gemaakt van ‘ondermijnende invloed van complottheorieën’..
De proef op de som: BURGERS SPREKEN ZICH UIT..
Er werd een zg. ‘internetconsulatie’ gehouden, waarbij bijna duizend burgers zich konden laten horen en hun mening gaven over het voorstel van minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) om politieke partijen te kunnen verbieden; vrijwel iedereen is tegen een wettelijke regeling..! Deze consultatie via internet was niet bedoeld als peiling onder de bevolking, maar een manier om suggesties binnen te halen die de kwaliteit en uitvoerbaarheid van een wetsontwerp zouden kunnen verbeteren. Een laagdrempelig middel om de burger bij het beleid te betrekken. Maar met dit resultaat is het verhaal duidelijk. Democratisch gezien dan althans..
Kijk naar deze opmerking die in het onderzoek werd gedaan: “Partijen verbieden is het einde van de democratie (voor zover we die nog hebben)”. Eind vorig jaar kwam het kabinet met het ontwerp van de Wet op de politieke partijen. Een onderdeel daarvan is een voorstel om partijen die de ‘grondbeginselen van de democratische rechtsstaat’ ondermijnen te kunnen verbieden. Het was een voorstel van de commissie parlementair stelsel onder leiding van Johan Remkes dat het kabinet – in grote lijnen – heeft overgenomen.
Na publicatie kregen burgers de kans hun visie op de regeling te geven. Of zoals minister Bruins Slot het uiterst geraffineerd verwoordde: ‘gebruik te maken van de kennis uit de samenleving om het voorstel ‘aan te passen’. Dus als het kabinet Rutte/Kaag (!!) dit van plan is door te voeren, zal dat nog een hele toer worden; zoals gezegtd, vrijwel alle reacties waren negatief.
De meesten mensen vrezen dat met het verbieden van een democratische partij de democratie zelf om zeep wordt geholpen. En zo simpel is het natuurlijk; iets wat de initiatiefnemers ook duvelsgoed snappen. Het is in strijd met de vrijheid van meningsuiting en daarbij is het feitelijk dom. Want zo schreef iemand: ‘Men leert het meest van hen, die het niet met je eens zijn’.
Vele internet-reacties vinden dat de democratie tegen een stootje moet kunnen en dat partijen die het te bont maken in het debat aangepakt moeten worden. Iemand uit Groningen meent dat juist deze wet die partijen wil verbieden ‘op zichzelf de democratie ondermijnt’. Onder de reacties was ook de mening van hoogleraren, zoals professor Hennekens, emeritus hoogleraar staatsrecht en oud-lid van de Raad van State. Volgens hem is het wetsvoorstel kwalitatief ver onder de maat.Hij concludeert:
“Het verschijnsel ‘politieke partij’ komt in ons staatsrecht helemaal niet voor; de Kieswet kent kieslijsten maar geen politieke partij! Een verbod of ontbinding van een niet helder afgebakend fenomeen heeft schimmige trekken. En ook het begrip ‘rechtsstaat’ komt niet in de Grondwet voor, wat tot onduidelijkheid leidt: hoe kan een partij die ‘rechtsstaat’ dan ondermijnen?
Ook professor Harry de Swart, die logica doceert, vindt dat het wetsvoorstel voor een partijverbod een contradictio in terminis is:
‘Om de democratie te redden, helpen we dezelfde democratie om zeep!’
Wat heel opvallend is, democratisch gesproken…, is dat kiezers die de moeite namen te reageren, geen illusie hebben, dat er iets met hun opmerkingen wordt gedaan. Opmerkingen als ‘Ik kan me overigens niet voorstellen dat deze consultatie bekeken wordt’ waren veel te lezen. Terwijl dat wel de bedoeling is van Hanke Bruins Slot, de minister. “Op basis van alle binnengekomen reacties kijkt BZK (het ministerie, red.) of en op welke punten het wetsvoorstel moet worden aangepast”.
Naast deze internetconsultatie wordt er ook een rondetafelbijeenkomst georganiseerd met wetenschappers. Laurens Dassen, fractievoorzitter van Volt, wil ook een expertmeeting organiseren en heeft zelf al een aanpassing voor ogen die hij bij de behandeling in de Tweede Kamer zal inbrengen. Wat Dassen/Volt betreft is een plotseling partijverbod een veel te grof middel om een politieke partij tot de orde te roepen; een soort ‘politiek kernwapen’. Het zal volgens Dassen daarom, alleen al vanwege deze alles-of-niets-aard, nooit ingezet worden.
Dassen denkt dat de procureur-generaal, die een democratisch gekozen partij moet voordragen voor een verbod, wel met een ‘zeer hoge graad van bewijslast’ zal moeten komen om de Hoge Raad te bewegen dit pratijverbod in te stellen.
“Daardoor kunnen kwaadwillende partijen doorgaan met hun ondermijnende werk door nét het randje op te zoeken, net zoals nu aan de lopende band gebeurt. Zo is de wet bij voorbaat nutteloos”
Het idee van Dassen/Volt is daarom, een ‘escalatieladder’ in te stellen, zoals de commissie-Remkes ook voorstelde. Deze is niet overgenomen door het kabinet, zonder opgaaf van reden.. Bij deze ladder is de eerste trede het aanpakken van volksvertegenwoordigers die haatzaaien, opruien of aanzetten tot geweld. Via het strafrecht kan dat worden aangepakt, zoals nu al gebeurt bij misdragingen door Kamerleden van Forum voor Democratie.
Een tweede trede bestaat dan uit bestuurlijke maatregelen, zoals het tijdelijk stopzetten van subsidies of het onttrekken van partijen aan bepaalde faciliteiten of het verbod op deelname aan verkiezingen. De laatste trede is die van een totaalverbod, maar pas als ultiem middel. Na eventuele aanpassingen zal het wetsvoorstel van de minister voor advies naar de Raad van State gaan. Pas daarna zal het worden aangeboden aan de leden van de Tweede Kamer.
* * *
