Schuld, boete en honger: de prijs van ons geldstelsel

“Een jaar of vijftien geleden was ik druk op zoek naar een onderwerp voor mijn afstudeer project voor mijn opleiding bedrijfs-economie. Ik merkte dat ik moeite had om mij te boeien in de start-ups waar mijn medestudenten zich met veel enthousiasme in stortten. Uiteindelijk kwam ik een boekje tegen met de titel ‘Het gelijk van het genoeg’.

Inmiddels ben ik werkzaam bij Strohalm. De organisatie is uitgegroeid tot een internationale organisatie STRO en is pionier op het gebied van alternatieve geld en krediet systemen. STRO heeft een adviserende en ondersteunende rol bij het opzetten van ruil- en handelsnetwerken en werkt meestal in samenwerking met partners als locale overheden, universiteiten en financiële instellingen. Met deze partners wordt gezocht naar passende monetaire oplossingen.

Er wordt altijd op gelet dat de monetaire oplossing kan worden aangepast al naar gelang de economische realiteit. STRO volgt de “capaciteits opbouw” strategie waarbij met de lokale partner wordt gewerkt naar een situatie waar de partner het netwerk kan gebruiken en onderhouden zonder afhankelijk te zijn van externe diensten en expertise. De informatie die verkregen wordt dankzij de constante terugkoppeling van de deelnemers als bedrijven en consumenten wordt eveneens beschikbaar gemaakt. Zo is STRO uitgegroeid tot een kennisknooppunt voor economische initiatieven. “

 

* * *

 

Zo vat Hugo van der Zee de introductie van hemzelf en de Stichting ‘STRO’ samen. Een -in onze ogen-  waardevol artikel over het monetaire moeras waarin we inmiddels beland zijn. Perfect aansluitend bij het artikel hier op WantToKnow over de mega-fraude in de VS op het gebied van hypotheken, of beter: ‘fake-hypotheken’. Hoe gek kan het nog worden, voordat de hele financiële wereld als een luchtbel uit elkaar spat.

Eens te meer blijkt de waarheid van de krachtige Mahatma Ghandi:
‘Er is genoeg in de wereld voor onze behoeften, maar te weinig voor onze hebzucht!’

De gastcolumn is voor Hugo van der Zee.

* * *

x

Schuld en boete, de prijs van ons geldstelsel

Hugo van der Zee
IT manager STRO Socialtrade.org

x

Nu de huidige financiële crisis met de toestand in Griekeland serieuzer proporties begint aan te nemen, neemt de verontrustheid ook steeds meer toe. Nieuwsberichten over de herstellende economie lijken even opgeschort te zijn. Er is vooral angst dat de Euro in gevaar is. Er zijn harde woorden voor de Grieken. Die hadden hun zaken niet in orde, hebben gerommeld met de boekhouding en daarvoor willen wij niet opdraaien.

Er is minder aandacht in de media over de oorzaak van de crisis in Griekenland. Deze ontstond toen uitkwam dat de Griekse staatschuld veel groter was dan werd aangenomen. De hoofdoorzaak hiervan was dat Griekenland een groot aantal kredietpapieren in bezit had die nauwelijks waarde bleken te hebben. Deze kredietpapieren, gekocht van de Amerikaanse investeringsbank Goldman Sachs, waren schuldbewijzen van Amerikaanse hypotheken.

Sinds 2007 zijn er meerdere Banken en investeerders die deze hypotheekpapieren in bezit hadden failliet gegaan. De hoge schulden in Griekenland konden nog lange tijd verbloemd worden doordat de Griekse regering, in samenwerking met Goldman Sachs, de boekhouding zodanig had ingericht dat de verliezen niet in de officiële cijfers voorkwamen.

De financiële situatie in Griekenland, een land met elf miljoen inwoners en een zeer bescheiden BNP is in zekere zin nog hanteerbaar. Wanneer de andere zuidelijke landen in gelijksoortige problemen zouden komen, dan zou de situatie niet meer te overzien zijn.
Dit beseft men in Europa en na veel politiek getouwtrek is er uiteindelijk financiële hulp voor Griekenland (in de vorm van leningen) en worden er budgetten vrij gemaakt om eventuele andere landen bij te staan in geval van nood. De Portugezen, Spanjaarden en Italianen staan in de wachtlijst om de rol van zondebok te krijgen.

Het is opmerkelijk dat een crisis in één sector (de huizenmarkt) in één land (Amerika) zo’n sterk effect heeft dat het de hele wereldeconomie kan ontwrichten. De Amerikaanse hypotheekcrisis staat niet simpelweg aan het begin van een domino effect maar blijkt een substantieel deel van de huidige financiële crisis te vormen.

Eén van de redenen dat deze enkele sector zo’n enorme invloed heeft is dat de wereldeconomie voor een zeer groot gedeelte om de Amerikaanse consumenten draait. Dit lijkt op het eerste gezicht vreemd want de Amerikanen vormen slechts een klein percentage van de wereld bevolking. Het zou te verklaren kunnen zijn wanneer de VS een zeer productief land was en daardoor zeer veel kapitaal vergaardde en hierdoor zeer grote koopkracht had. Maar dat is niet zo.

De VS kennen weliswaar een hoog BNP maar deze wordt voornamelijk gevormd door de financiële markt. De handelsbalans van de VS is negatief (er wordt meer geïmporteerd dan geëxporteerd). De Amerikaanse koopkracht ontstaat voornamelijk uit goedkope en toegankelijke kredieten. Geen land te wereld zou dit kunnen. Maar omdat de dollar de “wereld-reservemunt” is, is dit mogelijk. Het overgrote deel van de wereldhandel vindt plaats in dollars, de olieprijs wordt bepaald in dollars en de leningen van de WereldBank en IMF kunnen alleen in dollars worden afbetaald. Dit maakt de dollar kunstmatig sterk.

Een andere factor waardoor de hypotheekcrisis zo’n desastreus effect had is dat de waarde van de schuldbewijzen zijn ‘opgeblazen’. Dit gebeurde als volgt. Hypotheeklenigen werden verstrekt aan kopers die gewoonlijk niet in aanmerking kwamen voor lenigen. Er werden nauwelijks voorwaarden gesteld en niet gekeken naar de aflossingscapaciteit van de lener.

De Kaaiman-eilanden..
De huizenkopers gingen de lenigen aan en de investeringsbanken waren nu eigenaar van de schuldbewijzen. Deze schuldbewijzen (derivaten) werden door de Banken gebundeld in pakketten die zodanig waren opgesteld dat de werkelijke waarde en de risico’s moeilijk te doorzien waren. De boekhouding van de derivaten was meestal ondergebracht bij een dochterbedrijf dat gevestigd was in een land waar minder fiscale controle was, bijvoorbeeld op de Kaaiman eilanden. Deze vestigingen waren niet meer dan een postadres.

Alle operaties vonden nog steeds in de VS plaats. De Banken lieten het pakket beoordelen door een gerenommeerde kredietbeoordelaar. Deze kende het pakket een waarde toe die vele malen hoger lag dan de werkelijke waarde. De Banken boden deze pakketten nu aan op de internationale financiële markt. Investeerders als Banken, bedrijven, pensioenfondsen, steden en zelfs landen werden uitzonderlijk lucratieve en solide deals voorgesteld. Eventuele twijfels werden weggenomen met het argument dat de Amerikaanse huizenmarkt al jaren lang een stabiele markt was.

De hoge ’triple A’ waarderingen van de krediet beoordelaar leek de garantie te geven dat het inderdaad een solide investering was. In veel gevallen gaf de investeringsbank de koper advies hoe de pakketten op een creatieve manier in de boekhouding onder konden worden gebracht zodat het fiscaal voordelig was en niet makkelijk controleerbaar. Mede hierdoor werd een medeplichtigheids relatie gecreëerd waardoor veel kopers (de latere slachtoffers) niet direct aan de alarmbel zijn gaan trekken.

Niks ‘klanten’.. Bonussen en winsten.
Er werden dus goede winsten gemaakt en er werden bonussen uitgedeeld aan de makelaar, de investeringsbank en de krediet beoordelaar. Het spel hield hier echter niet op. De investeringsbanken wisten zeer goed dat het uiteindelijk mis moest gaan. Met de kennis van de overwaardering van de schuldbekentenissen en met de informatie van de kopers van de schuldbekentissen konden de Banken eenvoudig voorzien dat kopers in de problemen zouden komen.

Met deze informatie hebben de Banken in de speculatieve sector gewed tegen de kopers (hun eigen klanten). Hoe dit in zijn werk gaat wordt duidelijk beschreven in de publicatie “Looting: The Economic Underworld of Bankruptcy for Profit” van de economen George Akerlof and Paul M Romer. In veel gevallen gingen de kopers inderdaad failliet en maakten de investerings Banken en beleggingsfondsen nogmaals grote winsten. Een groot deel van de winst werd direct teruggestopt om nieuwe hypotheken uit te geven.

“Profits are private, debts are public”
De werking van deze fraude komt overeen met die van een piramide systeem. Net als bij een piramide systeem werden er in het begin zeer grote winsten gemaakt waardoor er snel nieuwe investeerders werden aangetrokken. Er waren tevens genoeg mensen die een huis wilden en bij de conventionele voorwaarden in de huizenmarkt niet terecht  konden. In een razend tempo werden er hypotheken verstrekt en zwaar overgewaardeerde derivaten in de financiële markt gepompt. De toenemende verliezen werden vooruit gestuwd als een golf, die uiteindelijk ergens moest breken.

Wereldwijd bleven investeerders en Banken met de schuldpapieren zitten die niets meer waard waren. ‘Junk’ en ’toxic waist’ worden deze papieren in het vakjargon  genoemd.

Toen dit gebeurde hadden de spelers die de constructie hadden opgezet de buit al binnen. En zonodig hadden ze zich nog extra ingedekt met verzekeringen. De omvang van de handel was zo groot en de constructies waren zo complex dat het moeilijk te achterhalen was waar de risico’s precies lagen.
Wereldwijd bleven investeerders en Banken met de schuldpapieren zitten die niets meer waard waren. ‘Junk’ en ’toxic waist’ worden deze papieren in het vakjargon  genoemd. Voor de grote banken was er nog geen nood aan de man. Onder druk van dezelfde Banken schoten de overheden te hulp. En uiteindelijk betaalde de burger de prijs. “Profits are private, debts are public” blijkt hier te gelden.

Waar is de controle, wie hield toezicht?
De vraag is hoe dit zo lang heeft kunnen doorgaan en waarom dit niet eerder een halt is toegeroepen. Eén van de oorzaken is dat een aantal Amerikaanse wetten onder druk van de WallstreetBanken in de afgelopen jaren zodanig zijn aangepast (of afgeschaft) dat de Banken vrij spel kregen om deze constructies in te voeren. Dit begon onder de Clinton-regering. Mensen als Larry Summers (minister van Financiën onder Clinton) hebben zwaar gelobbyied om de wetten aan te passen ten gunste van de Banken.

Onder Clinton’s regering werd de Glass Steagal Act afgeschaft. Deze wet was juist ontworpen om speculatie en fraude in de financiële markt tegen te gaan. Een andere wet werd zodanig aangepast dat de verliezen in derivaten niet meer opgenomen hoeven te worden in de boeken. Hierdoor is het tot op de dag van vandaag niet duidelijk hoeveel schulden de Banken nu werkelijk hebben.

Men hoort dat de Banken het nu weer ‘goed doen’ maar naar alle waarschijnlijkheid zijn er nog astronomisch hoge verliezen.

Ook de wet die toe moest zien op de kredietbeoordelaars werd aangepast. Het werd hierdoor voor de controlerende instanties in de VS verboden om onderzoek te doen naar de kredietbeoordelaars. Door het ontbreken van regelgeving en controle kregen de investeringsbanken en beleggingsfondsen vrij spel om frauduleuze constructies op te zetten en uit te voeren. De fraudes en faillissementen die de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden, zoals die van Enron, Madoff, AIG en Lehman brothers, Bear Stearns, Freddie Mac en Fannie Mae etc. zijn voor een groot deel te wijten aan het ontbreken van regulering en controle in de financiële markt.

Gebrek aan wetgeving resulteert in fraude..
Vanaf het jaar 2000 nam de omvang van de fraude in de hypotheekmarkt steeds meer toe. Toen in 2007 de eerste faillissementen vielen hadden vele regeringen en gedupeerden nog geen besef van de werkelijke omvang van het probleem. De Banken en investeringsfondsen beweerden dat er van hun kant niets verkeerds of illegaals was gedaan. Er was eenvoudig creatief geïnvesteerd en men had niet kunnen voorzien dat de gevolgen zo ernstig zouden zijn. Maar het feit dat er geen regulering is, wil niet zeggen dat piramidesystemen zijn toegestaan, en het verkopen onder valse voorwendselen van waardeloze schuldbewijzen is nu eenmaal fraude.

De instantie die bij uitstek de crisis had kunnen voorzien en actie had kunnen ondernemen (en daar ook verantwoordelijk voor was) is de Amerikaanse Centrale Bank (de Federal Reserve of de “FED”). De president van de FED, Alan Greenspan en hoofd regulateur van de FED Timothy Geitner beweerden dat ze de crisis niet hebben zien aankomen. Dit is opmerkelijk want veel economen en autoriteiten hebben sinds het begin van de fraude gewaarschuwd.

Volgens William Black, econoom, financiële regulateur en expert op gebied van financiële fraude was de FED van het begin af aan van de fraude in de hypotheekmarkt op de hoogte en had de mogelijkheden en kennis om de fraude aan te pakken. Brooskly Born, de voorzitster van het CFTC, een orgaan dat toezicht houdt op de derivatenmarkt, had zeer goed door wat er aan de hand was en stelde in 2000 voor om de hypotheek derivatenconstructies te reguleren en controleerbaar te maken. Dit voorstel werd door Alan Greenspan en Larry Summers fel bestreden, ondanks dat er duidelijke signalen van grootschalige fraude waren.

De FBI had vanaf het jaar 2000 tienduizenden aangiften van fraude in de hypotheek markt geregistreerd. De FBI besefte dat dit waarschijnlijk het topje van de ijsberg was omdat het overgrote gedeelte van de markt uit hypotheken bestond, en die werden nauwelijks gecontroleerd. In september 2004 maakte de FBI publiekelijk bekend dat er een grootschalige fraude met hypotheken plaatsvond die een zeer ernstige crisis zou veroorzaken, wanneer er geen maatregelen zouden worden genomen. Hetgeen niet gebeurde.

De banken voor de rechter..!
Het was pas kort geleden dat een grote investeringsbank (Goldman Sachs) voor het (burgerlijk) gerecht is gedaagd. De documenten en e-mails die zijn vrijgegeven geven aan dat het wel degelijk om fraude gaat. Men was op de hoogte van de onderwaardering. Goldman Sachs heeft consequent tegen zijn klanten gewed en er zijn miljoenen dollars overgemaakt aan krediet beoordelaars.

Het is nog niet tot een veroordeling gekomen en er zijn geen topfiguren  verhoord. Zoals bijvoorbeeld Stephen Friedman, adviseur van Bush en voormalig voorzitter van de Goldman Sachs. Friedman was in dezelfde periode voorzitter van de New Yorkse Federal Reserve (één van de twaalf Banken waaruit de Federal Reserve bestaat). Of Robert Zoelnick, tevens adviseur onder Bush, die na een dubieuze loopbaan als adviseur bij Enron en vice president bij Fannie Mae hoofd buitenlandse relaties bij Goldman Sachs werd. (Zoelnick is nu president van de WereldBank).

Dan is er Hank Paulson, minister van financiën onder Bush en ex-directeur van Goldman Sachs die het ‘reddingsplan’ voor de Banken er bijna eigenhandig heeft door gedrukt. Goldman Sachs staat nu onder staatstoezicht maar het is de vraag is of dit werkelijk wat oplevert.

Vooralsnog levert het Goldman Sachs alleen voordelen op. De Bank kan nu lenen tegen zeer lage rentes, betaalt minder belasting en voor eventuele verliezen staat de Amerikaanse regering borg. Dit terwijl Goldman Sachs geen gewone Bankdiensten levert, ze hebben geen pinautomaten of kantoren waar klanten rekeningen kunnen openen en operaties kunnen doen. Goldman Sachs was een gokinstituut en het ziet er niet naar uit dat dit gaat veranderen; het gokken gaat gewoon door.

Gezien de grote invloed die Goldman Sachs heeft in de politiek is het niet waarschijnlijk dat de handelswijze van de Bank werkelijk ter discussie zal staan. Na de overwinning van de democraten had de nieuwe regering van Obama alle kaarten in handen. Zonder door lange procedures van wetsvoorstellen te hoeven gaan had Obama de financiële sector kunnen aanpakken door de juiste mensen aan te stellen.

Waarom grijt Obama niet in!
Vele goede economen en specialisten waren bereid om deze functies aan te nemen. Zo had Obama bijvoorbeeld personen als de eerder genoemde Brooskly Born aan kunnen stellen. In plaats daarvan stelde hij personen als Patrick Parkison aan (als toezichthouder van de FED). Patrick Parkinson was ironisch genoeg de man die door Alan Greenspan was aangesteld om de voorstellen tot regulering van de hypotheek derivaten van Brooksley Born onderuit te halen. Hetgeen hij met succes deed.

Parkison heeft lange tijd volgehouden dat er geen enkel probleem was in de hypotheek derivatenmarkt en stelde dat de waarderingen van de krediet beoordelaars betrouwbaar waren. Dan had men kunnen denken dat Obama een minister van Financiën (treasury secretary) zou aanstellen die het falen van de FED aan de kaak zou stellen. Voor deze post koos hij echter Timothy Geitner, de ex-president van de FED die volledig heeft gefaald in het erkennen en aanpakken van de hypotheek crisis. Als nieuwe directeur van het CFTC, het orgaan dat de derivatenmarkt moest gaan aanpakken, koos Obama Gary Gensler, een investerings veteraan met een 18-jarige loopbaan bij Goldman Sachs en bekende tegenstander van regulering.

Obama koos Larry Summers als zijn ‘chief economic adviser’. Larry summers was verantwoordelijk voor de deregulering onder Clinton en bekleedde daarna een post bij de Citigroup. Als hoofd van het belangrijkste financiële controle orgaan, de OCC, koos Obama John Dugan, een lobbyist van de Banken die tevens een grote rol had in de deregulatie. En als klap op de vuurpijl hernoemde Obama Ben Bernanke als voorzitter van FED. Bernanke wordt als één van de architecten van de Financiële structuur gezien die leidde tot de crisis.

Vriendjespolitiek ‘all the way’!
Dus in plaats van het berechten van de personen die verantwoordelijk waren voor de crisis werden deze beloond met sleutelposities in de nieuwe regering. (De enige Bankier die werkelijk is veroordeeld is de “klokkenluider” Brad  Birkenfeld). Veel personen die werkzaam waren in de financiële sector onder Bush en medeverantwoordelijk waren voor de crisis behielden hun post. Deze aanstellingen bevestigen de belangenverstrengeling tussen Bankwereld en politiek in de VS.

Het is niet verwonderlijk dat de Obama regering hierop geen uitzondering maakt.

Meer dan enige andere president ontving Obama financiële steun voor zijn campagne van de Bankwereld en zelfs direct van de krediet beoordelaars.

Het is dus niet te verwachten dat vanuit deze regering een serieus initiatief tot regulering en hervorming zal komen.

Het is niet verwonderlijk dat de Obama regering hierop geen uitzondering maakt. Meer dan enige andere president ontving Obama financiële steun voor zijn campagne van de Bankwereld en zelfs direct van de krediet beoordelaars. Het is dus niet te verwachten dat vanuit deze regering een serieus initiatief tot regulering en hervorming zal komen. Behalve de enorme invloed op de politiek hebben de Banken nog een extra troef en chantage-middel in handen. Namelijk het feit dat ze ’te groot te zijn om te falen’.

Wanneer de grote Banken failliet zouden gaan zou dit de financiële markt kunnen destabiliseren. Dit argument wordt veelvuldig gebruikt door de Banken. Het zou dus logisch en bevorderlijk zijn de Banken op te splitsen in kleinere overzichtelijke Banken. Maar het tegendeel gebeurt. Veel Banken voegen zich samen tot niet te stoppen kolossen. Ook de macht van de Centrale Bank, de FED, die overigens een privé onderneming is met een gesloten boekhouding, is op het moment groter dan ooit. De Amerikaanse regering werkt aan wetsvoorstellen maar deze pakken niet de structuur van het probleem aan.

Oorzaken zijn zelfs niet bespreekbaar..!
De oorzaak van de kredietcrisis is nauwelijks een bespreekbaar onderwerp. Voor onderzoek naar de krediet crisis eind jaren 80 was een zes maal zo groot budget beschikbaar dan voor onderzoek van de krediet crisis nu. Terwijl deze in omvang tientallen malen groter is. Vanuit politieke hoek komt er veel retoriek en vooral beloftes. Zo beweerde Obama onlangs tijdens een felle redevoering dat hij de bonussen hard ging aanpakken. Dit klonk wellicht hoopvol voor de burgers, maar bij de Banken en investeerders zal het op zijn hoogst een glimlach hebben veroorzaakt.

Enkele dagen na zijn uitspraak werd een wetsvoorstel om de bonussen te reguleren afgewezen door de directeuren van de financiële organen OCC (John Dugan) en het OTS (John Bowman), beiden aangesteld door Obama. Dit nieuws ging niet de wereld over. Er blijkt dus geen enkele aansprakelijkheid te zijn voor de Banken en het is het weer ‘business als usual’.

Het wachten is op de volgende crisis..

Eerst hypotheken, nu derivaten?
De handel in derivaten is gegroeid van 100 biljoen per jaar in 2002 naar 600 biljoen per jaar nu. Daarmee is de handel in derivaten ongeveer tien maal groter dan het totaal van het BNP van alle landen ter wereld samen. De waarde van deze derivaten (claims op goederen) is vele malen groter dan wat de werkelijke goederenmarkt kan opbrengen. Wanneer het vertrouwen in de claims wegvalt ontstaat er onvermijdelijk een crisis.

Wat in het verleden nog ‘bellen’ (bubbles) waren zijn nu ware tijdbommen geworden. Nadat de technologie ‘bel’ klapte in 2000 richtte de speculatieve markt zich op huizenmarkt. Toen deze markt in 2007 uitgemolken was kwam de aandacht op de olie en daarna de voedselmarkt.

De sterke stijging van de prijzen van mais, soja, rijst in de afgelopen jaren is in grote mate toe te schrijven aan de speculatie, en in veel mindere mate aan de werkelijke vraag en productiecapaciteit.

HONGER = geldmisbruik!
Volgens een rapport van de VN zijn 130 miljoen gevallen van honger het directe gevolg van de prijsstijgingen van voedsel gedurende de afgelopen jaren. Het basis principe van speculatie is vrij eenvoudig. Het grootschalig inkopen van derivaten veroorzaakt tekorten en daardoor prijsstijging. Het massaal verkopen veroorzaakt een prijsdaling.

Op deze manier veroorzaakt men prijs-‘schommelingen’ en maakt men grote winsten door op de juiste momenten te kopen en verkopen. Door gelijktijdig in valuta en aandelen te handelen die gerelateerd zijn aan de derivaatmarkt worden de winsten nog versterkt….

Via de media, die onder sterke invloed staan van de zelfde investeerders, kunnen de schommelingen beïnvloed worden door het zaaien van paniek of juist het onthouden van informatie. Dit alles heeft natuurlijk niets meer met economie te maken. Het is roof op grote schaal en richt enorme schade aan.

 

De hoofdrolspelers zijn Banken als Goldman Sachs, JP Morgan Chase, Bank of America en CityBank. Deze instellingen hebben vaak een geschiedenis van wangedrag en illegaliteit. Zo is de CitiBank meerdere keren veroordeeld voor het witwassen van enorme bedragen.

Maar deze boetes worden eenvoudig als onkosten ingeboekt. De werkwijze van deze instellingen beperkt zich niet tot het ontlopen van wetten en niet nakomen van verplichtingen maar heeft meer weg van de wijze waarop criminele organisaties te werk gaan, met fraude, omkoping, chantage en intimidatie.

EUROPA, zwaar besmet..??!
Terug naar Europa. Het is duidelijk dat Griekenland, een klein land met een financiële zwakke positie een ideale kandidaat voor de hypotheekfraude was. Net de Aziatische crisis waarbij de hedgfondsen zich op de zwakkere economieën richtten om daarna enorme winsten op de wisselkoersen te maken stortten de hedgefondsen zich op nu de Euro. De koers van de Euro daalde snel, mede door de kredietboordelaars die de waardering van Griekse staatsobligaties lieten kelderen en de paniekberichten die de media verspreidden.

De terughoudendheid van de Europese politiek om in te grijpen was koren op de molen van de speculanten. Het werd duidelijk waar de zwakke plekken van de Euro liggen. Europa heeft een gemeenschappelijke munt maar er is geen gemeenschappelijke politiek die achter de Euro staat.

Europa blijkt nog steeds een cultureel, politiek en economisch mozaïek te zijn. Doordat Griekenland deel uitmaakt van de Eurozone kon men niet terugvallen op een waardevermindering (devaluatie) van een nationale munt. Dit zou een logische maatregel zijn geweest.

Engeland heeft de afgelopen jaren kritieke financiële situaties kunnen afvangen met een devaluatie van de Pond. De Euro bleek niet de nodige mechanismen te hebben om een crisis aan te kunnen pakken. Er werd hoopvol gekeken naar Duitsland als redder. Maar Duitsland, als tweede grootste exportland ter wereld, vaart wel bij een zwakkere Euro en stond dus niet te springen om in te grijpen. Door het gebrek aan middelen en samenwerking werd besloten de hulp in te roepen van het IMF dat nu bijdraagt aan het noodplan.

Wordt de US-dollar de besmetter?
Hiermee wordt echter de dollar de Eurozone binnengehaald en dat is niet zonder risico! De politiek van het IMF wordt in grote mate gerunned door Washington. Wat betekent dat de financiële oplossing vanuit de zelfde invloedssfeer komt als waar de problemen zijn veroorzaakt. Hoewel men hier over kan discussiëren valt het niet te ontkennen dat de politiek van het IMF desastreuze consequenties kan hebben. Het IMF is opgericht na de tweede wereldoorlog met als doel de landen weer economisch op de been te helpen maar gaat nu volledig aan dit doel voorbij.

Aan de leningen van het IMF zijn zware voorwaarden verbonden en het IMF kan volledig ingrijpen in het nationaal beleid van de landen aan wie de leningen worden verstrekt. Het IMF heeft sinds haar bestaan meer dan honderd landen economisch ontwricht.
Door de harde voorwaarden van de leningen hebben de meeste van deze landen hun schulden alleen zien toenemen en worden zodoende verplicht om hun land in de uitverkoop te doen. Door de zwakke positie hebben de landen geen andere keus dan het exporteren van grondstoffen en arbeid tegen bodemprijzen.

Maar Griekenland heeft nauwelijks grondstoffen en het is niet waarschijnlijk dat de Grieken voor een paar Euro per dag zullen willen werken. De gemiddelde Griek voelt zich niet verantwoordelijk voor de crisis. Men heeft niet massaal  huizen, auto’s en LCD TV’s gekocht. De Grieken voelen zich, niet onterecht, slachtoffer van corruptie.

Griekenland heeft inderdaad meer uitgeven dan dat het kon, maar niet zo zeer aan wegennetten of het verbeteren van de gezondheidzorg. Griekenland had al financiele problemen voordat het zich bij de Euro aansloot. In feite was het dankzij de financiele constructies die met behulp van Goldman Sachs zijn opgezet dat er aan de strenge voorwaarden van de toetreding tot de Euro werd voldaan.

Daarnaast is er de afgelopen tien jaar veel geld verdwenen door corruptie binnen de regering, de Olympische spelen hebben veel geld gekost en er zijn enorme bedragen besteed aan militaire uitgaven (ongeveer drie keer het Europese gemiddelde). Nadat de socialistische regering van Papandreu de verkiezingen won bleef men opmerkelijk genoeg Goldman Sachs als adviserende Bank aangehouden. Dit kan verklaren dat vanuit de huidige regering nauwelijks enig kritiek op Goldman Sachs komt.

Er zat voor de regering van Papandreu niet veel anders op dan de lening van 110 miljard Euro te accepteren. Dit betekent dat elke Griek een schuld van 10.000 euro heeft (ongeveer een jaarsalaris). Een gezin met 2 kinderen zal dus een schuld van 40.000 euro moeten opbrengen. Met de hoge rentes en lage salarissen is het onwaarschijnlijk dat Griekenland de schuld zal kunnen aflossen. De vraag is wat er dan gaat gebeuren. De rek is er al lang uit en Griekenland is geen derdewereldland dat zich eenvoudig laat uitbuiten. De Griekse vakbonden zijn zeer goed georganiseerd en er zijn grote sociale militante bewegingen.

Europa kijkt angstig toe, wat als de Griekse crisis overslaat naar de andere landen? Met deze angst is de solidariteit binnen Europa ver te zoeken. Het is frappant dat het land dat Europa haar naam gegeven heeft nu aan het begin van de Europese identiteitscrisis staat. De landen die hun zaken in orde menen te hebben willen niet opdraaien voor de ‘probleemlanden’. Maar voor veel van deze landen ziet het er ook niet zo rooskleurig uit. De huidige financiële crisis is nu eenmaal een wereldcrisis.

Het internationale financiële stelsel..!
Voor de grondoorzaak van het probleem zal men dan ook moeten kijken naar het internationale financiële stelsel. En daar maken wij deel van uit Europa is geen eiland. De Europese Banken zijn sterk gericht op de de Amerikaanse Banken en met het binnenhalen van de IMF zal Europa nog sterker met het Amerikaans beleid zijn verbonden. Hoewel men verwachtte dat de hoog overgewaardeerde dollar onder druk zou komen, staat de dollar nu juist sterker.

De onzekere koers van de Euro heeft als direct resultaat gehad dat de financiële markt vluchtte naar de dollar. Maar dit betekent slechts uitstel van executie voor de dollar. De ballon is zo groot dat hij onvermijdelijk eens moet klappen. De vraagt hoe en wanneer dit zal gebeuren is een sleutelelement in de financiële strijd die plaats vindt op wereldniveau.

CHINA.. de lachende partij?
De VS en China zijn hier de hoofdrolspelers. Het zijn beiden grote machtsblokken en kennen beiden enorme excessen. Maar beide landen zijn sterk van elkaar afhankelijk. China financiert een groot deel van de Amerikaanse staatschuld (door het kopen van staatsobligaties) en de VS zijn grootimporteur van Chinese goederen. Maar de koopkracht in de VS daalt (en daarmee de import) en China is steeds minder makkelijk bereid de VS kredieten te verstrekken. Wanneer de afhankelijkheid tussen de VS en China vermindert is de kans groot dat de landen een koude oorlog politiek zullen  voeren. Maar deze zal anders zijn dan de vorige koude oorlog.

Een nieuwe koude oorlog..
Gedurende de koude oorlog van de vorige eeuw hadden economische besluiten in de USSR weinig invloed op de wereldeconomie. Maar dit is in de huidige globale economie anders. Er is geen ‘Berlijnse muur’ meer en het is niet ondenkbaar dat de wereldeconomie het strijdtoneel wordt waar de mogendheden zich met ‘financiële massavernietigingswapens’ zullen bestrijden. In zo’n situatie zal de roep om hervorming van het financiële systeem toenemen. Hervormingen zijn natuurlijk broodnodig maar het gevaar bestaat dat men door de chaos snel geneigd zal zijn voorstellen te accepteren zonder goed naar de consequenties te kijken.

Bijvoorbeeld een voorstel tot het invoeren een centraal geleide wereldecnomie met één wereldmunt. Dit lijkt een doembeeld maar deze plannen liggen al op tafel. De SDR (Special Drawing Right) een creatie van het IMF, is al een wettig betaalmiddel en wordt actief gepromoot. De gebruikte retoriek lijkt direct te zijn overgenomen van de Euro-promotie in de negentiger jaren. We leven nu eenmaal in een globale wereld en daarin zal een globale
munt effectiever en minder bureaucratisch zijn.

De BIS (Bank of International Settlements), ook wel de ‘Centrale Bank van de Centrale Banken’ genoemd, is al begonnen met het omzetten van haar financiële middelen naar SDR’s. De BIS, opgericht in 1931 en gezeteld in Basel, is feitelijk een zeer ondoorzichtige organisatie bestaande uit prive ondernemingen.

De BIS komt weinig in de publiciteit maar het is binnen deze organisatie dat de grote beslissingen in de wereldeconomie worden genomen. Twee keer per maand komen de ministers van 40 Centrale Banken samen in Basel. Sinds het “Basel II” akkoord van 2004 vallen de meeste Centrale Banken onder de regelgeving van de BIS. Het zal er op aankomen om wakker genoeg te zijn.

Een frisse blik, het wordt tijd!
Gelukkig is het juist in crisistijden dat mensen met een frisse blik naar de problemen kijken. De meeste schulden zijn aangegaan doordat Banken eenvoudig negatief zijn gaan staan, zonder werkelijk reserves in kas te hebben (fiduciair geld), en in de speculatieve sector zijn de schulden nog eens opgeblazen. Men zou zich eens kunnen afvragen, nu iedereen schulden lijkt te hebben, aan wie men deze schulden eigenlijk heeft, en in hoeverre deze schulden rechtmatig zijn. Er zijn echte vernieuwingen nodig en deze zullen logischerwijs uit de handelseconomie zelf komen. Deze gedachte sluit aan bij de uitspraak van Einstein dat problemen in de wereld niet opgelost kunnen worden met het denkniveau dat de problemen veroorzaakt heeft.

Vernieuwingen
Er zijn de afgelopen jaren wereldwijd veel vernieuwingen onstaan. Zoals bijvoorbeeld geld-en krediet- netwerken waarbij de kosten van de kredieten in relatie tot de risico’s staan. Deze netwerken zijn gericht op werkelijke handelstransacties en de deelnemers hebben medezegenschap over zaken als winstdeling en investeringen. Steeds meer mensen uit de financiële sector zien dat deze vernieuwingen geen utopie zijn. De president van de Bank of England (de Engelse Centrale Bank) Merylinn King stelde in 1999 dat het zeer goed mogelijk is dat er in de toekomst gedecentraliseerde netwerken zullen onstaan waar mensen onderling betalingen kunnen uitvoeren. Volgens King zouden deze netwerken de Centrale Banken overbodig maken.

Hugo van der Zee

bronnen:
Confessions of an economic hitman – John Perkins

Economic and social effects of financial liberalization – Jayati Ghosh

The best way to rob a Bank is to own one. – William Black

Looting: The Economic Underworld of bankruptcy for Profit – George Akerlof and Paul M Romer

Challenges for Monetary Policy: New and Old – Mervyn King (Governer Bank of England)

Internet:

How Goldman secretly bet on the U.S. housing crash (Gregg Gordon)

Goldman Sachs alumni in financial instituations around the world

Taking Hard New Look at a Greenspan Legacy

Proposals for Effectively Regulating the U.S. Financial System to Avoid Yet Another Meltdown – Gerald Epstein & James Crotty

Bretton Woods—Original Intentions And Current Problems

FBI waarschuwt voor hyphotheek fraude en crisis in 2004 (CNN)

Glass Steagall Act

What does a trillion (nl: biljoen) look like?

Stop gambling on hunger