Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet!

Maria van Boekelen en Frans van der Reep schreven het onderstaande artikel en nemen je mee in de gedachtengang van ‘onbekend maakt onbemind’.. Een gezegde, dat duidelijk maakt, dat wanneer je geen weet ergens van hebt, je er vanzelfsprekend ook niet over kunt oordelen, laat staan dúsdanig door ‘gepakt’ wordt, dat je met hart en ziel het kunt doorvoelen.. Maar dan zijn er van die heftige gebeurtenissen in je leven, waardoor het lijkt alsof je wel MOET..

Maria en Frans reiken een bescheiden illustratie aan, van de situatie waarin we, in onze ogen, ons bevinden, wanneer we geen of onvoldoende kennis van zaken hebben. Als onze kapstok van kennis, ons persoonlijk vermogen om nieuwe informatie te verbinden met bestaande kennis, er gewoon niet of onvoldoende is. Stel je voor, je toetst ‘Den Bosch’ in  op Googlemaps op je smartphone. Ondanks de onbekende, donkere wegen waar je vervolgens naar Den Bosch wordt geleid, gaat gewoon alles ‘smoothly’.
Maar dan, zo’n 10 min voor aankomst op de gewenste locatie, blijkt je batterij van je telefoon leeg. Weg route-aanwijzer. En geen mensen op straat, om de weg aan te vragen, geen blauw bord te bekennen met wat dorpsnamen te bekennen. Wat doe je en wat kun je doen? ‘Feeling lost’? 

Alsof je dátgene moet doormaken, dát pad moet lopen, om je ‘essentiële blauwdruk terug te vinden en ernaar te leven. Je levenspad zeg maar, of hoe je het ook noemen wilt.. Dat je zódanig de weg kwijt bent, dat het leven je een rotdauw geeft, om weer ‘on track’ te komen.. We geven graag het woord aan Maria en Frans. Maria van Boekelen is onafhankelijk jounalist en psycholoog. Frans van der Reep (1954) heeft, na een aantal academische studies in de jaren ‘70, kortgeleden zijn internationale carrieres in wetenschap en bedrijfsleven afgerond. Hij geldt als scherp voorspeller van maatschappelijke ontwikkelingen.

x
x

Civil Courage in tijden van de Coronacrisis

Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet!

2020 © Maria van Boekelen / Frans van der Reep | deze versie WantToKnow.nl/be

x
Heeft je weleens een foto van het Anne Frank Huis in Amsterdam aan iemand laten zien, zónder toelichting erbij te geven? Sommigen zien een oud huis, aangevuld met een opmerking als ‘in Nederland’ of wellicht zelfs ‘in Amsterdam’. Slechts een enkeling herkent het Anne Frank Huis specifiek. Wat denkt je; denk je dat de persoon die ‘een oud huis’ ziet, dezelfde informatie ontvangt en dezelfde associaties heeft, als diegene die specifiek het Anne Frank Huis herkent? Wij denken van niet. Herkenning van het Anne Frank Huis wijzigt de context ingrijpend en verandert onmiddellijk de betekenis van wat er ‘echt’ op de foto te zien is. Oftewel; de kennis van de context, bied je een kapstok, om betekenis aan ‘op te hangen’, aan datgene wat je ziet.

Het is het haakje om nieuwe informatie aan op te hangen. Die informatie krijgt echter pas betekenis binnen een context. Het Anne Frank Huis ontleent de faam en de vele bezoekers echt niet aan de prachtige architectuur, de context van de Holocaust trekt de bezoekers.

“De functie van context is helder, het helpt ons betekenis te geven en dingen en gebeurtenissen te begrijpen, je zou kunnen stellen dat context onze gids is, in de zoektocht naar betekenis. Wie de context niet kent of niet verkent, loopt daarbij een groot risico om dingen verkeerd te begrijpen”

Peter Vermeulen
(Vlaams pedagoog en autisme-expert)

Wat is waar?
Dat brengt ons op de kernvraag van dit artikel; wat doen mensen als ze niet wezenlijk begrijpen wat ze waarnemen? Hoe gaan we om met alle veranderende betekenissen van (sociaal) gedrag die we in de ‘Nieuwe Werkelijkheid’ van het ‘Nieuwe Normaal’ ervaren? In hoeverre vinden we dit soort betekenis- en regelgeving nog passend bij onze gedeelde opvattingen en waarden? Hoe reageren we als we voor onszelf geen bevredigend antwoord kunnen formuleren op knellende vragen of indringende situaties?

Het vergt een beetje moed om daarbij stil te staan en ons te beseffen, dat ook de beste intenties evengoed desastreus kunnen uitpakken. Als mensen echt ‘geen beeld hebben’, zijn ze zich doorgaans bewust dat ze de situatie niet (volledig) begrijpen. Verkennen is dan het logische gevolg, erover praten met anderen, erover lezen en vooral vragen stellen. Maar tegelijkertijd ga je toch handvatten creëren, om de situatie enigszins te  kunnen bevatten; en dat is een natuurlijke reactie. Je gaat ‘plaatjes plakken’ en gaat vanuit je eigen kapstok de situatie invullen.

Daarbij is het dan natuurlijk heel verleidelijk, terug te vallen op het maatschappelijk dominante narratief. Want dat levert weinig ‘gedoe’ op, want sociale normen kunnen knap dominant zijn. Dan is het makkelijker om toch maar een wijntje te nemen tijdens die gezellige borrel, ondanks dat je had besloten ook maar eens mee te doen aan de jaarlijkse no-alcohol-challenge. Als mensen echt  ‘een sterk beeld hebben van hoe het zit’ dan zijn ze zich doorgaans niet bewust dat  ze de situatie niet (volledig) begrijpen’.

Mensen zijn er dan van overtuigd, dat ze de situatie volledig doorgronden en dus handelt men direct uit ideologie. Vraag jij je weleens af, of jij jezelf een mening vormt, op basis van begrip/kennis of ideologie? Zo vind je vast wel iets van de mondkapjesplicht waarvan we zelfs geacht worden deze op een sociale manier gezamenlijk te handhaven. Natuurlijk heb je gehoord of zelf gezien dat de fabrikanten nadrukkelijk op de verpakking vermelden, dat dit mondkapje NIET BESCHERMT tegen Covid 19. Of was je zelf al creatief en duurzaam aan de slag gegaan, met wat lapjes en een naaimachine?

Wist jij dat het NEN (Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut) stelt dat ‘De kwalitatieve eigenschappen van een zelfgemaakt mondkapje zijn meestal niet bekend, waardoor de werking niet is gegarandeerd.’ (2) Zijn we bewust van de haakjes en de kapstok? Hoe gaan we om met dit soort informatie? En nog belangrijker heeft u de indruk dat die meningsvorming getoetst wordt door beleidsmakers, gedragswetenschappers en parlementair verantwoordelijken in deze tien maanden durende crisis? Een voorbeeld, gewoon van de straat, we moesten het u echt even vragen.

Beeld of geen beeld, over het algemeen lijkt apathie een van de meest voorkomende reacties. Als u immers niet weet waar u bent of wat u ziet dan weet u dus ook niet welke eerste stap u moet nemen om iets te bereiken. En dus doet u niets en gaat wachten. Dat hoeft overigens niet per se verkeerd te zijn, wachten. Maar wachten is niet voor niets een werkwoord. In uw hoofd kunt u ondertussen alle opties en informatie (over)wegen. U bent dan actief aan het ‘verkennen’ en toont hopelijk bereidheid om de ‘interne kapstok’ aan te passen aan (al) die nieuwe waarnemingen. Dat vraagt om een beetje moed van een bijzondere soort; oftewel ‘Zivilcourage’ of ‘Civil Courage’. (3)

“The more citizens with civil courage a country has,
the fewer heroes it will once need”.

(vert.)

‘Naarmate een land meer burgers heeft met burgermoed,
des te minder helden het ooit nodig zal hebben’.

Franca Magnani, (4)

Wat geeft de burger moed?
We leveren allemaal een bijdrage aan de invulling van het ‘Nieuwe Normaal’, actief of passief accepterend, we spelen op individuele basis een rol van betekenis. Actief hoeft ook in deze zin niet per definitie handelen of zichtbaar te zijn. Beschouwen en verkennen kun je per slot van rekening in stilte doen. Echter het loont collectief wel de moeite om ook anderen te stimuleren die nieuwe wereld te begrijpen. Wellicht geeft dat de burger moed om er ook naar te handelen. Dit soort Civil Courage beschrijft psycholoog Tobias Greitemeyer (Universiteit van Innsbruck) als handelen in overeenstemming met je eigen overtuiging wanneer deze tegen de gevestigde opinie ingaat, zonder je zorgen te maken over of rekening te houden met het effect dat deze daden op je eigen positie kunnen hebben (5). Dit komt omdat deze burgerlijke moed vaak wordt bestraft, omdat het risico’s met zich meebrengt en uitsluiting praktisch garandeert.

Some Dutch Courage
De (verwachte) effecten van de Corona maatregelen laat velen en sommigen noodgedwongen even stil staan bij wat we waarnemen. Ben jij ‘open minded’ genoeg om jouw interne kapstok aan te passen, aan de huidige informatie en de volstrekt nieuwe maatschappelijke condities? Wat gebeurd er als we niets doen? Aan welke ideologische basis durf jij steun te ontlenen, om uit te kunnen leggen, hoe het mogelijk is dat mensen hun laatste dagen praktisch in isolatie moeten doorbrengen in een hospice? Hoe minder kennis we hebben, hoe meer ideologisch gedreven meningen de discussie gaan domineren.

Gebrek aan kennis maakt ons ook vatbaarder om te conformeren aan een dominant ideologisch narratief. Een natuurlijke reactie, en in ieder geval een primaire overlevingsstrategie. Hoe minder kennis we hebben over een situatie, hoe meer we ons gedragen naar wat wij denken te zien. Onder normale omstandigheden komen we daar nog wel mee weg maar in tijden van  grote, abrupte veranderingen is dat simpelweg onvoldoende.

Ergens vandaan, maar bij voorkeur uit onszelf, moeten we de moed kunnen opbrengen om de ‘Nieuwe Werkelijkheid’ die voortvloeit uit het ‘Nieuwe Normaal’ onder ogen te zien. Alleen via dit proces en de moedige handelingen die daarbij horen kunnen we gezamenlijk een nieuwe samenhangende betekenis geven aan de ‘Anne Frank Huizen’ die in ons leven voorbijkomen.

Frans van der Reep & Maria van Boekelen
December 2020

1. https://www.accouitgeverij.nl/sites/default/files/book_pdfs/9789033476129_fragm.pdf
2. https://www.nen.nl/media/Corporate/NEN-spec_1-1_2020-11-09_def.pdf
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Civil_courage
4. https://de.wikipedia.org/wiki/Franca_Magnani
5. https://www.researchgate.net/profile/Tobias_Greitemeyer