Prof. dr. Johan Van de Kerckhove (1943) houdt vooral van pionierswerk. Hij is Doctor in de Sociale Wetenschappen en Emeritus Hoogleraar aan de K.U.Leuven en zoekt steeds naar nieuwe organisatievormen om zijn inspiratie en ideeën te kunnen uitwerken, onderbouwen en uitdragen. Sinds oktober 2008 is hij professor emeritus van de KU-Leuven..
Hij stond mee aan de wieg van het HIVA (1968-1983) met vooral aandacht voor het thema ‘Kwaliteit van de arbeid’ en was betrokken bij de oprichting van de ‘Open Universiteit Vlaanderen’ (1987) en oprichter en directeur van LUCINA (1988-2005), het Leuvens Universitair Centrum voor Interdisciplinaire Navorming in Arbeidssituaties – en ontwikkelde er een vernieuwende visie op mens-management, selfmanagement, organisatieverandering en leadership met bezieling en inspiratie als centrale thema’s. Vanaf 2005 houdt hij zich vooral bezig met het uitbouwen van KernKracht (www.kernkracht.be) en met het systematiseren, publiceren en uitdragen van zijn gedachtegoed.
* * *
x
x
Kanttekeningen bij een moeilijke relatie
x
Wetenschap en maatschappij.
x
2014 © Prof. Dr. Johan Van de Kerckhove
x
Wetenschap heeft in onze digitale kennismaatschappij een zeer dominante rol. Onderzoekers, deskundigen en experten begeleiden onze processen en besluitvorming op de meest diverse levensdomeinen. De wetenschap heeft als richtsnoer in de maatschappij de functie overgenomen die het geloof en de bijbel hadden in de Middeleeuwen. Het grote verschil is dat wetenschap steunt op waarneming en feiten en dus verifieerbaar is. Met dat aureool heeft de wetenschappelijke gemeenschap de wereld veroverd en mede gestalte gegeven aan de industriële samenleving en recenter aan de kennismaatschappij.
Eeuwen lang werden de idealen van de ‘Verlichting’ waargemaakt. Vooral in onze Westerse maatschappij werd aldus meer emancipatie gerealiseerd, welvaart en welzijn. De synergie tussen de ontwikkeling van onze technologie en ons industrieel kapitalistisch systeem leek een onverdeeld succesverhaal. Het zag er naar uit dat alles eens verklaarbaar en ook beheersbaar zou zijn. De welvaartsbomen konden rustig tot in de hemel groeien. Alles wat niet paste binnen dit rationele verklaringsmodel kon dan ook zonder schroom worden opzij geschoven als onbestaande, onwaar of irrelevant.
Plots kwamen er evenwel kleine barsten in onze grote overmoed. Mei ’68 schudde ons een eerste keer wakker. In 1972 volgt het eerste rapport van de ‘Club van Rome’ gevolgd door de olierisis van 1974-75. De val van de Berlijnse muur in 1989 bracht ons echter wereldwijd, meteen in een euforische stemming. Ons neo-kapitalisme, mede gestoeld op grondige wetenschappelijke innovaties, leek nu wereldwijd het meest performant en dominant. We waren weer gerust..
Totdat de val van de zakenbank Lehman Brothers (2007) ons weer met de neus op de realiteit drukte. De crisis met de Griekse overheidsfinanciën (2010) leidde vervolgens tot een catastrofale Europese bankencrisis die ons opnieuw weer eens de ogen opende. Maar geen nood, vandaag staat het systeem weer overeind en durven we weer met een gerust gemoed de toekomst tegemoet kijken…
De wetenschappelijke wereld was intussen ook in een soort storm terecht gekomen waarbij deze steeds meer het aureool van objectiviteit, waardenvrijheid en onpartijdigheid kwijtraakt. Steeds meer onderzoekers gaan beseffen dat wetenschap uiteindelijk ook een soort geloof is dat een machtig gebouw optrekt op basis van een aantal fundamentele geloofspunten. Dat machtig apparaat slorpt steeds meer geld op en wordt mede daardoor steeds verder verstrengelt met het industrieel-economisch complex.
Wetenschap wordt steeds kwetsbaarder naarmate de wetenschapsfilosofie ons duidelijk maakt dat er geen Archimedisch punt bestaat om deze wetenschap in te verankeren. Wetenschappers geven vorm aan de samenleving , maar zijn tegelijk ook een product van deze belangenmaatschappij. Wetenschap laat ons via haar theorieën en methodologieën op een bepaalde manier naar de werkelijkheid kijken. Daardoor krijgen we hoofdzakelijk een materiële en meetbare realiteit.
We zitten in een vicieuze cirkel, doordat we vooral zien wat we willen zien. Niet alleen worden de waarheidsaanspraken van de wetenschap steeds verder gerelativeerd. Wetenschapsbeoefening wordt ook steeds meer gedefinieerd als een sociaal proces binnen paradigma-gemeenschappen. (Kuhn, 1962) Dit betekent tegelijk ook dat wetenschappers die onder publicatiedruk staan en steeds meer afhankelijk zijn van externe financiering bijzonder kwetsbaar worden.
Belangenverstrengeling wetenschap vs. industrie!
De gevolgen van deze precaire situatie blijven dan ook niet uit: wetenschappers worden steeds afhankelijker van de industrie en de grote concerns doen enorm veel lobby -werk om wetenschappers en research-subsidiërende instanties te beïnvloeden. De belangenverstrengeling tussen medische faculteiten, farmaceutische industrie en politieke besluitvorming is de laatste jaren een acuut internationaal probleem geworden. Deze belangenvermenging was een centraal thema in aardappeloorlog te Wetteren in 2011 en het daaropvolgend ontslag van Barbara Van Dijck aan de KU-leuven. (zie HIER op de site (GJ)) De vraag of genetisch gemanipuleerde groenten goed zijn voor de gezondheid en het welzijn van de mensheid was een andere vraag.
De zaak Diederik Stapel in Tilburg (2011) wierp een schril licht op het fenomeen wetenschapsfraude. Het bleek reeds vlug dat dit geen alleenstaand geval was en dat fraudemechanismen het wetenschappelijk systeem reeds diepgaand hadden aangevreten. Macht- en marktoverwegingen bleken een grotere rol te spelen in de onderzoeksprocessen dan tot nog toe werd aangenomen. Terwijl de processen van wetenschapsbeoefening steeds stringenter van buiten worden bevraagd voltrekt er zich ook wetenschapsinhoudelijk een diepgaande verandering.
Sinds Einstein (1905) en zijn wonderformule E=mc² werden we verplicht om onze materiële werkelijkheid op een andere manier te bekijken. Materie bleek in essentie energie. De kwantummechanica bracht ons nog een paar stappen verder op dit spoor. Men wist ons te vertellen dat 99,99999 % van wat we voor vaste materie aanzien in feite lege ruimte is vol van informatie. Wetenschappers, waarvan velen ervan zich vaak, buiten de traditionele muren van de universiteit bevinden, komen aldus steeds meer in contact met een meer fundamentele realiteit achter de tastbare en meetbare werkelijkheid!
We stoten op nieuwe dynamieken en processen waarvan we de consequenties in verre na nog niet gezien hebben. Deze nieuwe realiteit zal onze maatschappij nog diepgaand doordesemen. Dit zal des te meer het geval zijn naarmate mensen steeds meer gaan beseffen dat energetische impulsen, bewustzijn en onderbewustzijn een cruciale rol spelen in onze levensprocessen. We worden nu op een andere manier weer geconfronteerd met het mysterie van het leven. Er blijkt dus toch meer te zijn tussen hemel en aarde dan wat we oorspronkelijk vermoedden in ons wetenschappelijk wereldbeeld. Zou God dan toch niet dood zijn ?
Em. Prof. Dr. Johan Van de Kerckhove
Roeselare 27.03.2014
* * *
x
Geachte heer Van de Kerckhove,
Met grote interesse heb ik uw artikel gelezen, waarin u een openheid en standpunt presenteert, die een enkele wetenschapper uitzonderlijk maakt, omdat deze bereid is van de gebaande/geplaveide wegen af te wijken en zijn onderzoeksgrenzen verlegt naar ideeën/opvattingen/veronderstellingen, die juist vragen om nader te worden beschouwd, zonder vooringenomenheid als vorm van arrogantie, om een dergelijk onderzoek aan te gaan of af te wijzen. De open uitkomst zal dan veelal verrassend zijn, omdat, zoals gezegd, niet vanuit bestaande dogma’s en starheid zal worden onderzocht, hetgeen bijzonder vaak tot blindheid in de wetenschap leidt.
Blijkbaar bent ook u die enkele wetenschapper, evenals uw collega de heer Coen Vermeeren.
Wij als mensen zijn sowieso allen wetenschappers, doordat we weten en dien tengevolge scheppen en omgekeerd, maar het is bijzonder prettig te lezen, dat u en andere collegae de bevlogenheid bezitten om dit wetenscheppen verder in beeld willen uitvergroten. Als u dit dan ook nog in de taal wilt uitleggen, die de mens, als levend bewijs van bewegingsenergie, spreekt, zult u eveneens ervaren, dat uw visie wordt gedragen door diezelfde mens, die van zichzelf weet, wat waarheid = eerlijkheid = zuiverheid = Liefde betekent en uw tak van ‘sport’, namelijk de beoefening van academische wetenschap, gevrijwaard is van leugens/list en bedrog.
Ik wens u en uw collegae een waarachtig inzicht om uw woorden in daden om te zetten.
Met vriendelijke groet van een ‘menselijk’ wetenschapper,
Harrie H. Braam
P.S. Onderstaand voor u mijn reactie op een artikel van Coen Vermeeren.
13 januari 2014 om 20:20
Coen Vermeeren, een wetenschapper, die nu eens niet uitgaat van reeds bewezen veronderstellingen (en daarmee ook niets toe zou voegen aan het begrip wetenschap), maar er open en eerlijk voor uitkomt, om juist buiten het bestaande kader van wetenschap (hoe en door wie deze ooit geformuleerd mag zijn?) waarnemingen vanuit verdergaande richtlijnen zijn tak van wetenschap wilt uitbreiden. Zogezegd grensverleggend met inachtneming van bestaande visies, maar nieuwe visies wil onderzoeken op hun integriteit. En van dit soort wetenschappers zijn er de afgelopen paar honderd jaar maar enkele geweest.
De huidige manier van wetenschap beoefenen is niet veel meer dan oude afgedragen kleding naar de stomerij brengen en met enige nieuwe kleuren presenteren als zijnde nieuwe ontwikkelingen op textielniveau = nieuwe wetenschappelijke vindingen. Het overbekende oude verhaal in een nieuw jasje steken.
Dit fenomeen maakt de wereld iedere keer weer mee als het gaat om vele vindingen en/of wetenschappelijke ontdekkingen, waarbij leugens op geen enkele manier worden geschuwd. Kijk bijvoorbeeld naar de farmaceutisch/medische “ontwikkelingen”.
De uitkomst van veel wetenschappelijk onderzoek is van te voren al bepaald, dus ontwikkel een onderzoeksmodel, dat naar deze uitkomst leidt en je kunt het presenteren als zijnde nieuw wetenschappelijk bewijs (van iets dat al lang bekend is).
Maar als je wetenschap buiten het bestaande en gewenste kader gaat beoefenen, komen er plotseling heel andere gegevens naar voren.
Het is een kleine stap voor Coen Vermeeren om ‘out of the box’ te denken, te onderzoeken en te handelen,maar een gigantische voor de mensheid. En die kans moeten mensen als Vermeeren benutten waarbij ondersteuning vanuit de eerlijke mensheid de beste en meest gezonde basis is om dit soort initiatieven te kunnen toetsen. En dan is “wetenschap” ontstaan, die vanuit het weten leidt tot scheppen en omgekeerd.
Ik heb me altijd verbaasd over die term “wetenschappelijk bewijs”. Op het moment, dat het bewijs is geleverd, is het model en de uitkomst al verouderd, want alles is continue in beweging. Alleen de wetenschap niet. Die blijft maar stug volharden in verstarde denkbeelden en kent geen enkele waarde toe aan het continue veranderingsproces waar alles in de kosmos aan onderhevig is. De grootste wetenschappers waren echter niet voor niets vaak ook grote filosofen, omdat zijn beseften, dat de door hen gedane ontdekkingen alweer een gepasseerd station waren op het moment van het bewijs.
Coen, je verdient een eerlijke oorkonde als die bestaat. Keep up the good work for mankind.
Aanvulling op bovenstaande:
Mijn reactie betreft géén 1 april grap.
Met vriendelijke en oprechte groet,
Harrie H. Braam