Homeopathie: Dáár zit wat in…!

x

‘It is harder to crack 
prejudice than an atom’

x
vertaald:
x

‘Het is moeilijker een vooroordeel te kraken, dan een atoom’

x
Albert Einstein

x

De schandalige wijze waarop een Nederlandse minister meent te moeten uithalen naar erudiete mensen, zoals apothekers, huisartsen en wetenschappelijke medici, die hun medemensen willen helpen genezen met natuurlijke geneesmiddelen zoals homeopathie, heeft ons doen besluiten het onderstaande artikel te plaatsen. Het is een verslag van een homeopathisch congres uit 2010, dat in Amsterdam werd georganiseerd, en waar wetenschappelijk-medische toppers verslag deden over de concrete toepassingen, bewijzen en ontwikkelingen in de homeopathische geneeskunst.

Zie het plaatsen van dit artikel als het opnemen van de handschoen die onze ‘mevrouw-de-minister’ aanbood, door haar ongenuanceerde uitspraken (HIER) En zie het als verdere onderbouwing van ‘de cases tégen de homeopathie-antipatie’.. Wij zien het liever -dit artikel dus- als een strelende hand aan het aders van al die mensen die met hart en ziel blijven ijveren voor een ‘open-mind’ naar de geneeskunst die homeopathie heeft.

Een strelende hand aan al die dappere mensen, die bijvoorbeeld huisarts, apotheek of medisch specialist zijn geworden, JUIST om hun medemens te helpen zonder chemische rommel. Op een natuurlijke wijze, die daarbij ook nog eens veel goedkoper is dan de chemisch-gefabriekte petroleum-gebaseerde medicijnen, die Big Pharma ons het liefst in zo hoog mogelijke doses in de keel duwt… 

Een artikel dat aantoont dat er WEL DEGELIJK sprake is van BEWEZEN GENEESKUNST, hoe hard de trollen hier op de site bijvoorbeeld ook schreeuwen dat het ‘nog nooit’ bewezen is.. Mensen wier starheid kennelijk tekenend is voor de hardvochtigheid waarmee zij hun medemensen behandelen en zich het wetenschappelijk denkraam zouden willen toeëigenen..!

Wanneer je mensen kent, die hun bedenkingen hebben bij homeopathie, of mensen die juist baat zouden kunnen hebben bij homeopathie, doordat ze bijvoorbeeld geen chemische medicijnen meer willen en/of kunnen verdragen, stuur dit artikel dan eens aan hen door.
En ook naar vrienden, familie en/of collega’s, om hén te tonen dat deze waardevolle geneesKUNST wel degelijk een perfect alternatief is voor de petro-chemische-geneeskunde, waar we langzaam maar zeker verstikt in dreigen te raken.. Veel leesplezier!

x

* * *

x

x

 Homeopathie:

x
Dáár zit wat in…!

x

Principes, wetenschappelijke onderbouwing en de praktische toepassing van homeopathie en de gevolgen voor (huis)arts, ziektekostenverzekeraar en overheid. Lezingen die werden gehouden op het congres van de Stichting Homeopathie, op 10 juni in Amsterdam.

INLEIDING
Tijdens deze dag is de basis van de homeopathie (het similiaprincipe) en de bereiding van de geneesmiddelen (het zogenaamde ‘potentiëren’) uitgelegd en werd er veel aandacht besteed aan de wetenschappelijke onderbouwing, niet alleen vanuit de praktijk (effectonderzoek) maar ook vanuit de theorie (similiaprincipe) en fundamenteel onderzoek (zowel chemisch-fysisch als biologisch). Ten slotte werden de mogelijkheden besproken van homeopathie binnen de eerste lijn, de preventieve werking die daar van uitgaat en de mogelijke kostenbesparing.

Zoals u weet, is er een grote discrepantie tussen de grote maatschappelijke acceptatie van complementaire vormen van geneeskunde – waarvan homeopathie en acupunctuur het meest worden toegepast in Nederland – en de implementatie binnen de reguliere gezondheidszorg. Dit is in grote tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten waar zo’n veertig universiteitsklinieken ‘Integrative Medicine’ toepassen en onderzoeken.

Volgens prof. James Gordon, een van de adviseurs van president Obama en hoogleraar psychiatrie, zal de gezondheidszorg zich allereerst moeten richten op het stimuleren van het zelfgenezend vermogen, dan op ‘zachte methoden’ die dit proces ondersteunen (zoals acupunctuur en homeopathie) en pas als het nodig is dwingend moeten ingrijpen via reguliere geneesmiddelen en chirurgie. Hiermee worden volgens hem niet alleen de autonomie en eigen verantwoordelijkheid van de mens versterkt maar zullen ook de kosten van de gezondheidszorg drastisch afnemen.

Het organiserend comité bestond uit:

• Gio Meijer, arts voor homeopathie
• Ton Nicolai, arts voor homeopathie en voorzitter European Committee of Homeopathy
• Frans Kusse, arts voor homeopathie en coördinator van de Homeopathie Stichting

x

SAMENVATTING
Voorzitter van de European Committee for Homeopathy (ECH) Ton NIcolai liet zien hoeveel wetenschappelijke onderbouwing er is voor de werkzaamheid van homeopathische geneesmiddelen: er zijn onder de 142 RCT’s die gepubliceerd zijn in peer-reviewed tijdschriften veel meer studies met positieve dan met negatieve resultaten.

Vier meta-analyses komen tot de conclusie dat homeopathische geneesmiddelen significant beter werken dan placebo. Bovendien blijkt uit diverse onderzoeken dat de combinatie homeopathie en regulier goedkoper is dan alleen regulier (minder reguliere medicatie, minder doorverwijzingen, minder ziekteverzuim en minder dagen in het ziekenhuis).

Een vijfde meta-analyse, gepubliceerd in de Lancet in 2005, komt tot een andere conclusie (‘zwak bewijs’), echter op basis van een geheime selectie van 8 uit 110 onderzoeken. Arts en onderzoeker Lex Rutten en de Duitse onderzoeker R. Lüdtke komen op basis van de vier maanden later vrijgegeven gegevens tot de ontdekking dat deze conclusie is getrokken na verandering van kwaliteitscriteria en meerdere dubieuze selectiestappen. De kwaliteit van homeopathie-onderzoek is beter dan van regulier onderzoek, vooral bij kleinere trials en er is  een sterk effect van homeopathie bij acute bovenste luchtweginfecties, zonder mogelijke vertekening door slechte kwaliteit.

Systematische reviews voor specifieke diagnoses tonen werkzaamheid aan van homeopathie bij diarree bij kinderen, postoperatieve ileus, hooikoorts, duizeligheid (vertigo), allergieën, bovenste luchtweginfecties en reumatische ziekten. Daarnaast tonen herhaalde RCTs effectiviteit aan bij fibromyalgie en sinusitis (holteontsteking). 

Celbioloog dr. Fred Wiegant besprak de overeenkomst tussen het  farmacologische fenomeen hormesis (een lage dosering van een stof werkt stimulerend en een hogere dosering remmend) en de similiaregel waarop de homeopathie is gebaseerd (het gelijkende wordt met het gelijkende genezen;, eerder beschreven door Hippocrates en Paracelsus). Samen met dr. Roel van Wijk ontdekte dr. Wiegant dat dit principe ook werkt op celniveau.

In verschillende lezingen, o.a. van ir. Cees Kamp, kwamen de afwijkende fysische eigenschappen van water ter sprake en het wetenschappelijk onderzoek op dit gebied. Zo blijkt water veel onverwachte eigenschappen te hebben en hebben hoge verdunningen eigenschappen die meetbaar verschillen van ‘verdund water’ waarin geen werkzame stof aanwezig is geweest.

Huisarts Resie Moonen liet zien hoe homeopathie prachtig gecombineerd kan worden binnen de reguliere huisartspraktijk met inachtneming van de standaarden en hoe hiermee allerlei aandoeningen snel en effectief behandeld kunnen worden in de fase dat er volgens de NHG standaard het beleid afwachtend is..

Huisarts Wim Roukema bracht naar voren dat hij met de combinatie regulier en homeopathie de ziektekostenverzekeraar per jaar minstens 0,75 miljoen euro bespaart. Dat deze combinatie inderdaad goedkoper is, was ook de conclusie van een Nederlands onderzoek van drs. Erik Baars en prof. dr. P. Kooreman dat afgelopen week verscheen: huisartsen die ook homeopathisch werken, kosten gemiddeld 15% minder dan gemiddeld, door zowel minder medicijnen als minder ziekenhuisopnames, terwijl hun patiënten een hogere levensverwachting hebben (klik HIER voor de pdf van dit onderzoek/artikel).

Over de sprekers

Drs. Gio Meijer werkte als arts op de intensive care neonatologie  en deed onderzoek voor het preventiefonds. Nu werkt zij als arts voor homeopathie.

Drs. Ton Nicolai was eerst huisarts en werd later arts voor homeopathie en voorzitter van de ‘European Committee for Homeopathy’, de Europese artsenorganisatie voor homeopathie. Hij was een van de auteurs van het rapport dat door de WHO is opgesteld over het wetenschappelijk onderzoek naar homeopathie.

Dr. Fred Wiegant is celbioloog en universitair docent. Deed o.a. onderzoek naar het ‘similia-principe’ (de basis van de homeopathie) op moleculair en cellulair niveau.

Ir.  Cees Kamp als promovendus verbonden aan ‘Instituut Wetsus’, werkt binnen het thema ‘Applied Water Physics’ (onderzoek vitaliseren of energetiseren van water).

Drs. Lex Rutten begon ook als huisarts, leerde homeopathie toepassen binnen zijn praktijk en is nu arts voor homeopathie en onderzoeker.

Drs. Wim Roukema  is huisarts en homeopathisch arts te Heerenveen.

Drs. Resie Moonen is huisarts en homeopathisch arts te Maastricht en Vroenhoven, net over de grens in België.

Drs. Alex Leupen arts voor homeopathie, coördinator van het ‘Post Academisch Curriculum Homeopathie’ (PACH) voor artsen, de huidige opleiding homeopathie voor artsen.

* * *

 x

First things first: 

Wat is homeopathische geneeskunde?

Gio Meijer

x

De homeopathische geneeskunde wordt gekenmerkt door het toepassen van het similiaprincipe en het speciale bereidingsproces, het potentiëren. Het similiaprincipe luidt: het gelijkende wordt door het gelijkende genezen oftewel ‘Similia similibus curentur’. Deze regel werd als zodanig al beschreven door ‘de vader van de geneeskunde’, Hippocrates van Kos (ca. 460-377 v.Chr.) en later door de middeleeuwse arts en chemicus Paracelsus (1493/1494-1541).

Samuel Hahnemann (1755-1843) heeft deze geneesmethode toegankelijk gemaakt voor ons. Hij was een bijzonder mens en een consciëntieus wetenschapper. Naast geneeskunde had hij ook scheikunde gestudeerd; hij beheerste daarnaast maar liefst acht verschillende talen en omdat hij niet tevreden was met de wijze waarop geneeskunde in die tijd bedreven werd, verdiende hij na het behalen van zijn artsexamen zijn geld als bibliothecaris en vertaler.

Zo was Hahnemann in staat de belangrijkste geneeskundige werken uit zijn tijd en uit de geschiedenis te bestuderen, op zoek naar de best mogelijke behandelingsmethoden. Het was bekend dat kinine werkzaam was bij malaria en de Schotse farmacoloog Cullen beweerde in een leerboek dat de werkzaamheid te danken was aan de bittere smaak die de maag zou versterken. Hahnemann betwijfelde dat en nam zelf kinine in om het effect te observeren.

Hij ontwikkelde daarop een beeld dat paste bij malaria tertiana. Deze ervaring en zijn kennis van de medische literatuur brachten hem ertoe de similiaregel verder te bestuderen. In 1796 verscheen zijn eerste publicatie over dit onderwerp. Vanuit zijn scheikundige achtergrond kende hij alle 829 beschreven citaten van arsenicumvergiftigingen. Het was de kwaliteit van Hahnemann dat hij de gelijkenis herkende met het cholerabeeld: buikpijnklachten met waterdunne diaree, uitputting, uitdroging, koorts en angstige rusteloosheid.
Bij de eerstvolgende cholera-epidemie was dit een van de geneesmiddelen die hij voorschreef – naast Cuprum (koper) en Veratrum album (wit nieskruid) – en verreweg de meesten van zijn patiënten bleven in leven, in tegenstelling tot de zieken die zich tot andere artsen hadden gewend. Zijn naam was gevestigd.

Wat is dat ‘similiaprincipe’ in de Homeopathie?
Door voortdurende studie en observatie ontwikkelde hij op basis van deze similiaprincipe een vorm van geneeskunde die niet alleen heel effectief bleek te zijn bij acute ziekten zoals cholera maar ook bij tal van chronische aandoeningen. De essentie van de homeopathie is het vinden van het geneesmiddel dat in staat is het zelfgenezende vermogen van de patiënt optimaal te stimuleren. Het geneesmiddel moet daarom zo goed mogelijk passen bij de fysieke en psychische kenmerken van de betreffende patiënt. De reguliere diagnose is van belang voor de prognose en de afweging of er ook andere maatregelen (reguliere medicatie, chirurgie e.d.) moeten worden toegepast. Voor het stellen van de homeopathische diagnose, het vinden van het passende geneesmiddel, vormt deze diagnose een hulpmiddel maar is niet voldoende.

Similiaregel en reguliere geneeskunde
Zonder dat deze regel expliciet wordt gebruikt, is de similiaregel wel terug te vinden binnen de reguliere farmacologie, zoals in de begrippen ‘hormesis’, waar een van de volgende artikelen over gaat, de zogenaamde paradoxale reacties op geneesmiddelen en het rebound effect. Een mooi voorbeeld hiervan is de werking van methylfenidaat, een wekamine dat bij de meeste mensen onrust opwekt, maar bij mensen met ADHD juist rustgevend werkt. Vaccinatie en  desensibilisatie lijken heel veel op homeopathie: ook daarbij wordt gebruik gemaakt van het herstelvermogen van het lichaam door stimulatie met kleine doses van een stof. In de dagelijkse praktijk kennen we voorbeelden van het similiaprincipe.

Het potentiëren
Het tweede kenmerk van de homeopathische geneeskunde is de bereiding van de geneesmiddelen. Wij noemen dat potentiëren; dit is een behandelwijze waarbij de oorspronkelijke stof verdund wordt, terwijl de oplossing ondertussen geschud wordt. Dr. Hahnemann heeft dit ontwikkeld om het toxische effect van de stof te elimineren.

Om u even in herinnering te brengen: hij gaf arsenicum aan kwetsbare zieke en uitgedroogde mensen met cholera. Overdosering zou fataal zijn. Om die reden maakte hij een verdunning, terwijl hij de oplossing krachtig schudde. De observatie van Hahnemann en vele homeopathische artsen na hem, was dat een hogere potentie een langer en dieper effect gaf. Zelf verklaarde hij deze werking als volgt: door dit potentiëringsproces neemt de chemische, giftige werking af, maar wordt het zelfgenezend vermogen des te meer gestimuleerd.

Zoals uit recente onderzoeken is gebleken, bevat een hoge potentie, ook boven het getal van Avogadro, nog steeds informatie die door specifieke meetmethoden kan worden waargenomen. Water, het oplosmiddel bij uitstek, speelt hierbij een belangrijke rol, zoals u in de volgende artikelen zult vernemen.
Potentierën wordt gedaan in stappen. Bij een D-potentie (decimale potentie) gebeurt dit in stappen van 1 op 10 en bij een C-potentie (centicemale potentie) in stappen van 1 op 100. Later ontwikkelde Hahnemann de LM-potentie (1 op 50.000) waarmee hij probeerde zo mild en tegelijkertijd sterk mogelijk het zelfgenezend vermogen te stimuleren.

Visie
De homeopathische visie op ziekte is dat er bij ziekte sprake is van een verstoring van de het natuurlijke evenwicht. Door de juiste informatie kan het zelfgenezend vermogen dat ieder levend organisme bezit gestimuleerd worden waardoor de balans hersteld wordt en het lichaam geholpen wordt de ziekte te overwinnen of zo goed mogelijk te laten verdwijnen.

Diagnose
Het stellen van de homeopathische diagnose gebeurt op basis van de etiologie, de klachten en de fysieke en psychische kenmerken van de patiënt. De gehele lichamelijke en psychische make-up van de patiënt, samen met zijn geschiedenis, bepalen het homeopathisch similimum, het best passende geneesmiddel. Bij iedere patiënt wordt een keuze uit 3000 verschillende geneesmiddelen gemaakt. Iedere patiënt krijgt naast een reguliere diagnose ook  een individuele homeopathische diagnose.

Geneesmiddelen
Homeopathische geneesmiddelen zijn afkomstig uit planten, mineralen en dierproducten. Daarnaast worden er ook homeopathische geneesmiddelen gemaakt van bijvoorbeeld reguliere geneesmiddelen of andere chemische stoffen om bijwerkingen te verminderen.

Werkwijzen
Homeopathische geneeskunde kan op verschillende niveaus toegepast te weten:

• locaal, symptomatisch (geneesmiddelen bij de drogisterij)
• Isopathie (bijvoorbeeld pollen bij hooikoorts)
• klinisch: op het heersende klinische beeld (bij acute ziekten); geschikt voor huisartsen
• constitutioneel, op het totaalbeeld (bij chronische aandoeningen); door artsen die gespecialiseerd zijn in homeopathie

Reguliere geneeskunde is heel goed voor acute en levensbedreigende aandoeningen, maar de meer chronische aandoeningen en onschuldiger acute ziekten kunnen meestal goed met homeopathie behandeld worden.

* * *

Overzicht van wetenschappelijk onderzoek

Ton Nicolai, arts

 x
Als we spreken over wetenschappelijk onderzoek dan worden we onmiddellijk geconfronteerd met het begrip evidence-based medicine (EBM), een centraal begrip in de huidige geneeskunde. Een begrip ook waarover veel misverstanden bestaan. Volgens de grondleggers van evidence-based medicine, David Sackett en Alvan Feinstein, is dat het integreren van individuele klinische expertise met het beste externe bewijsmateriaal dat vanuit systematisch onderzoek beschikbaar is en waarbij rekening gehouden wordt met de voorkeuren, wensen en verwachtingen van de patiënt. EBM rust dus op drie pijlers: klinische expertise, extern bewijs en wensen/voorkeuren van de patiënt.

Laten we eens kijken naar de klinische resultaten in de homeopathie. Er zijn honderdduizenden ziektegeschiedenissen van over de hele wereld met een succesvolle homeopathische behandeling.

En hoe zit het met de wetenschappelijke studies? Er zijn een aantal observationele studies uitgevoerd bij enkele duizenden patiënten in Duitsland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. Daarbij zijn consistent positieve resultaten beschreven ten aanzien van bestaande ziektesymptomen, algemeen welbevinden en het verminderde gebruik van reguliere medicijnen. Hierbij blijkt 60-70% van de patiënten een duidelijke of zeer duidelijke verbetering van hun gezondheid te ervaren. En dan gaat het niet om patiënten met acute self-limiting aandoeningen, maar om patiënten met chronische ziekten en multipele pathologieën die niet of nauwelijks hebben gereageerd op eerdere reguliere behandeling.

Uit kosteneffectiviteitonderzoek blijkt dat  homeopathisch werkende huisartsen betere resultaten boeken voor vergelijkbare kosten in vergelijking met regulier werkende huisartsen. Homeopathische geneesmiddelen zijn weliswaar goedkoper maar de consulten duren langer en zijn dus duurder dan reguliere consulten.

Op langere termijn en op grotere schaal bekeken is te verwachten dat homeopathische behandeling tot kostenbesparingen leidt, want de algemene gezondheidstoestand verbetert, er zijn minder toekomstige consulten nodig, er is minder ziekteverzuim, er zijn minder bezoeken aan medisch specialisten noodzakelijk en er wordt minder tijd in het ziekenhuis doorgebracht in vergelijking met patiënten die alleen regulier worden behandeld.

Laten we nu eens kijken naar het klinisch experimenteel onderzoek, dus klinisch onderzoek waarbij een groep homeopathisch behandeld wordt en de controlegroep een placebo krijgt of een andere therapie die uit eerder onderzoek al effectief gebleken is. Met andere woorden gecontroleerde studies en dan nog bij voorkeur gerandomiseerd en dubbelblind. Die methode is ontwikkeld om reguliere medicijnen te beoordelen op hun werkzaamheid en die wordt door velen als de gulden standaard beschouwd.

Terwijl deze gerandomiseerde, gecontroleerde, dubbelblinde studies nuttig kunnen zijn bij het beoordelen van de effecten van een enkele interventie bij een enkel symptoom zijn ze veel minder geschikt om de algehele effecten van een holistische therapie in een complex organisme met meerdere stoornissen te beoordelen. Desondanks is er een redelijk aantal RCTs in homeopathie verricht. Om precies te zijn, zijn er 142 RCTs gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften. Hiervan hadden 120 (85%) RCTs een placebocontrolegroep, 22 RCTs (15%) een andere controlegroep. 44% van de RCTs waren positief voor homeopathie, 8% negatief en 48% statistisch non-conclusive. Er zijn dus veel meer studies met positieve dan met negatieve resultaten.

In EBM wordt vaak gebruik gemaakt van systematische reviews[1]. Welnu, er zijn in totaal 5 systematische reviews gepubliceerd waarbij alle RCTs bij 80 verschillende medische diagnoses tezamen zijn beoordeeld. Bij vier daarvan was de conclusie dat homeopathie verschilde van placebo, de 5de concludeerde dat het zwakke bewijs voor een specifiek effect van homeopathische middelen waarschijnlijk gebaseerd was op placebo-effect, maar de methodologie van die laatste review en de conclusies zijn door verschillende auteurs aangevochten. De waarde van dit soort systematische reviews waarbij alle studies bij zoveel verschillende diagnoses op één hoop worden gegooid, is natuurlijk beperkt omdat een bepaalde therapie bij de ene diagnose wel en de andere diagnose niet kan werken.

Die heterogeniteit van studies is vermeden in systematische reviews voor specifieke diagnoses of groep van diagnoses. En die tonen werkzaamheid aan van homeopathie bij diarree bij kinderen, postoperatieve ileus, hooikoorts, vertigo, allergieën, bovenste luchtweginfecties en reumatische ziekten. Daarnaast tonen herhaalde RCTs effectiviteit aan bij fibromyalgie en sinusitis.

Toch beweren critici dat homeopathie een soort superplacebo is. De lange arts-patiëntcontacten zouden kunnen verklaren waarom mensen verbeteringen in hun gezondheidstoestand ervaren. Een recente Duitse studie (Nuhn et al) daarentegen heeft aangetoond dat het placebo-effect in placebogecontroleerde dubbelblinde RCTs bij geïndividualiseerde homeopathie niet groter is dan bij reguliere therapie.

Ook al voldoet het wetenschappelijk onderzoek aan de eisen die EBM stelt en zou de aanwezigheid van goed uitgevoerd onderzoek tot de conclusie moeten leiden dat homeopathie een werkzame geneesmethode is, menen bepaalde critici dat desondanks homeopathie niet kàn werken. Een citaat uit een artikel van twee Nederlandse epidemiologen:

“Hoe methodologisch vlekkeloos onderzoek tot onjuiste resultaten kan leiden, laten bijvoorbeeld studies naar het effect van homeopathie fraai zien. Een meta-analyse van gerandomiseerde onderzoekingen, zorgvuldig geselecteerd op basis van de hoogste methodologische standaarden, liet een statistisch significant gunstig effect van homeopathische behandeling zien. In dit geval is het naar onze mening onjuist te concluderen dat deze therapie werkt, ongeacht het hoge niveau van bewijs, aangezien het uitgangspunt onjuist was: er kàn namelijk geen effect zijn van homeopathische geneesmiddelen”.

Er wordt dus duidelijk met twee maten gemeten en dat zei Dr Iain Chalmers, directeur van het UK Cochrane Centre jaren geleden ook al:
“Critics of complementary medicine often seem to operate a double standard, being far more assiduous in their attempts to outlaw unevaluated complementary medical practices than unevaluated orthodox practices”. En “These double standards might be acceptable if orthodox medicine was based solely on practices which had been shown to do more good than harm, and if the mechanisms through which their beneficial elements had their effects were understood, but neither of these conditions applies”.

Laten we terugkeren naar de vraag waarom homeopathie niet zou kùnnen werken.
Sceptici beweren dat er geen wetenschappelijke verklaring voor de werkzaamheid is, omdat het similia-principe onzinnig is en omdat ultramoleculaire homeopathische preparaten, dus met concentraties voorbij het getal van Avogadro, geen moleculen kunnen bevatten en dus niet kunnen werken. Omdat voor werkzaamheid moleculen nodig zijn. En dat daarom al het positieve klinische bewijs voor homeopathie onbetrouwbaar is.

Wat betreft het similia-principe, de Nederlandse celbiologen Wiegant en Van Wijk onderzochten de geldigheid van dit principe op cellulair niveau. Zij toonden overtuigend aan dat lage stressdoses (hitte, arsenicum of cadmium) het zelfherstel kunnen stimuleren als deze cellen tevoren aan hoge doses van deze stressoren waren blootgesteld. Het similia-principe lijkt dus een biologisch fenomeen te zijn.

Ten aanzien van de kwestie of ultramoleculaire preparaten een effect kunnen hebben, dienen we ons eerst te realiseren dat in de homeopathie verschillende potenties (stapsgewijs verdunde en geschudde oplossingen) worden gebruikt, van laag tot hoog. Er is geen reden om aan te nemen dat relatief lage potenties, met concentraties tot aan het getal van Avogadro niet zouden kunnen werken. Immers uit de biologie is bekend dat geringe concentraties tot zelfs 10^-22 M biologisch actief kunnen zijn. Het zijn met name de concentraties voorbij het getal van Avogadro waar bepaalde wetenschappers hun pijlen op richten.

Er is inmiddels al heel wat fundamenteel onderzoek gedaan waaruit blijkt dat ook ultramoleculaire homeopathische preparaten meetbare effecten kunnen vertonen. Dit blijkt uit zowel biologische als fysische experimenten. Er heeft herhaald kwalitatief goed onderzoek plaatsgevonden op dieren, planten en geïsoleerde cellen en celculturen.

In een recente meta-analyse van fundamenteel onderzoek naar de effecten van hoge potenties werden 67 in vitro experimenten in 75 publicaties beoordeeld volgens bepaalde kwaliteitscriteria. Bij de meerderheid  van de experimenten werden effecten van hoge potenties gerapporteerd en in bijna drie kwart van alle herhaalde studies waren de bevindingen positief. Ook de experimenten met een hoge methodologische standaard toonden een duidelijk effect van hoge potenties aan.

Ik noem hier enkele voorbeelden van biologische modellen:

• remmend effect van ultramoleculaire verdunningen van histamine op de activatie van basofiele leukocyten,
• effect van ultramoleculaire verdunningen van acetosal op bloedingstijd en trombocytenklontering,
• effect van ultramoleculair thyroxine op de snelheid van metamorfose van kikkers,
• beschermend effect van ultramoleculair kwik op de mortaliteit van vergiftigde muizen,
• beschermend effect van ultramoleculair arsenicum op het toxische effect van As₂O₃ op groei van tarwekiemen.

Natuurkundige experimenten hebben structurele veranderingen van water aangetoond bij ultramoleculaire homeopathische preparaten.  Waarbij dus een duidelijk verschil werd gezien tussen de gepotentieerde preparaten en de controlepreparaten van alleen water. De gebruikte methoden hiervoor zijn o.a. lage-temperatuur-thermoluminescentie, flux-calorimetrie, conductometrie (geleidbaarheidsmeting), Raman- en Ultra-Violet- spectroscopie, en NMR (Nuclear Magnetic Resonance).

Wetenschappers die de effecten van ultramoleculaire oplossingen bestuderen zijn verenigd in de GIRI[2] = Groupe International de Recherche sur l’Infinitésimal (International Research Group on High Dilution and Very Low Dose Effects), een internationale wetenschappelijke vereniging van ± 100 farmacologen, biologen, artsen, chemici en fysici.  Publicaties vinden plaats in reguliere tijdschriften, maar er is ook een International Journal of High Dilution Research[3]. De Homeopathy Basic Research Experiments (‘HomBRex’) Database[4] bevat meer dan 1000 publicaties met 1400 experimenten. De theorie van sceptische wetenschappers dat homeopathie door het gebruik van ultramoleculaire preparaten implausibel of onmogelijk is, is dus volstrekt onjuist. Dat is een vooroordeel, inmiddels gelogenstraft door experimenteel onderzoek. Maar, zo zei Albert Einstein al, “It is harder to crack 
prejudice than an atom”

Thomas Kuhn, in zijn belangrijke werk ‘The Structure of Scientific Revolutions’ merkte op dat onderzoekers zich houden aan de gangbare theoretische opvattingen uit hun vakgebied en hun werk inpassen in die theoretische kaders totdat er zo veel afwijkende of tegenstrijdige feiten zijn verzameld, dat een nieuw theoretisch kader kan doorbreken. Dan ontstaat er een paradigmaverschuiving, een net iets ander perspectief op de werkelijkheid waardoor zowel de oude als de nieuwe feiten verklaarbaar zijn. Verklarende modellen zullen mogelijk ontwikkeld worden binnen nieuwe wetenschappen, zoals systeembiologie (biologisch systeem als een hiërarchisch georganiseerd netwerk van interacties) en biosemiotiek: “The sign rather than the molecule is the basic unit for studying life”.

Tot die tijd zullen we het nog moeten doen met de huidige stand van zaken. Homeopathische artsen die zien hoe hun patiënten genezen, klinisch onderzoek dat aantoont dat homeopathie een gunstig effect heeft op de gezondheid van patiënten, fundamenteel onderzoek dat aantoont dat ook ultramoleculaire homeopathische preparaten een effect kunnen hebben en het besef dat we nog niet precies weten hoe homeopathie werkt. Voor sommigen is het feit dat we nog niet precies weten hoe homeopathie werkt een reden om homeopathie te verwerpen. Wij, homeopathische artsen, zijn natuurlijk ook nieuwsgierig naar het werkingsmechanisme van homeopathie, maar we kunnen goed met de huidige onzekerheid leven. Voor ons telt dat patiënten goed geholpen zijn.

* * *
x

Het similiaprincipe en ’postconditioning’ hormesis

Dr. Fred Wiegant – Departement Biologie, Universiteit Utrecht

x

Het fenomeen dat lage doses van toxische stoffen een gunstige werking kunnen hebben, staat bekend als ‘hormesis’. Hierbij wordt door een blootstelling aan milde stress vaak een verhoging van het weerstandsvermogen bereikt waardoor een biologisch systeem (cel, orgaan of organisme) beter tegen een zwaardere stress belasting kan. Veel onderzoek is uitgevoerd met een dergelijk ‘preconditioning’ protocol. Interessant is dat in een recent consensusartikel ook de mogelijkheid van ‘postconditioning’ is beschreven.

Bij ‘postconditioning’ wordt een lage dosis van een stress conditie toegediend nadat een blootstelling aan een zwaardere stress conditie heeft plaatsgevonden. Door de schade aangericht door de zwaardere stress conditie worden zelfherstel-mechanismen in gang gezet die door het effect van toediening van een milde prikkel ondersteund en gestimuleerd worden.

Het onderzoek naar postconditioning hormesis sluit goed aan bij het onderzoek naar het similia principe. Bij beide strategieën worden milde prikkels toegediend aan ontregelde systemen. Een verschil is dat het similia principe meer specifiek voorschrijft dat de aard van de milde prikkel nauwkeurig gekozen moet worden. Er moet gelet worden op een overeenkomst tussen de symptomen die worden waargenomen bij het ontregeld systeem en de symptomen die het middel in een gezond systeem in staat is op te wekken.

In deze bijdrage worden een aantal voorbeelden besproken van zowel fundamenteel als klinisch onderzoek waarbij de strategie van ‘postconditioning’ is onderzocht. Getoond zal worden dat zowel op celniveau als bij organismen die in een toestand van ‘uit evenwicht’ verkeren, het toedienen van milde prikkels een gunstig effect heeft op het zelfherstellend vermogen.

In eerste instantie komen voorbeelden aan bod waarbij een ‘homologe’ postconditioning (isopathie) is toegepast, waarbij de stress conditie die in hoge dosis is gebruikt ter verstoring van het systeem identiek is aan de stress conditie die in lage dosis als nazorg wordt toegediend. Vervolgens zal een voorbeeld worden besproken van ‘heterologe’ postconditioning waarin de specificiteit van het similiaprincipe op celniveau is aangetoond. Tenslotte worden nog een aantal voorbeelden genoemd uit experimenteel en klinisch onderzoek waarbij het gunstig herstelbevorderend effect van lage doses is bestudeerd.

Wat is hormesis?
Hormesis wordt gedefinieerd als een ‘stimulerend effect van toxische stoffen die in lage doses worden toegediend’. Dit fenomeen wordt in ieder organisme, in ieder biologisch systeem waargenomen. Het wordt ook wel kortweg gekarakteriseerd als ‘lage dosis stimulering en hoge dosis remming’. Hormesis is in de afgelopen decennia in een groot aantal disciplines binnen de biomedische wetenschappen waargenomen. Het is met name veel bestudeerd binnen de toxicologie en binnen de bestralingswetenschappen. Het gunstige effect van milde stress en de daarbij behorende karakteristieke U- en J-vormige dosis response curve is op verschillende manieren in de literatuur beschreven, zoals: bifasische of bidirectionele response, adaptieve response, gestimuleerde zelfbescherming, ‘preconditioning’, etc.

In een consensusbijeenkomst hebben vele wetenschappers uit verschillende velden met elkaar afgesproken dat voor al die verschillende waarnemingen ook de term hormesis kan worden gebruikt (Calabrese et al. 2007). Het onderliggend werkingsmechanisme is op dit moment nog onduidelijk. Ook al zijn er enkele suggesties in de literatuur gedaan, er is nog geen consensus over de manier waarop milde stress de adaptieve response en de stimulering van herstelprocessen activeert.

Preconditioning en postconditioning
Bij preconditioning wordt een lage dosis stress vóór een hoge dosis stress toegediend. Het gunstige en beschermende effect van de lage dosis stress is onder andere bekend in de immunologie (vaccinatie), maar ook bij het proces van adaptatie en in de sportfysiologie. Regelmatige ‘prikkeling’ leidt tot een hoger adaptief niveau en bijvoorbeeld een hogere pijndrempel.

Postconditioning hormesis is met name interessant voor de homeopathie. Daarbij wordt een gunstig effect waargenomen van het toedienen van milde stress aan een verstoord systeem. Lage dosis stress werkt (zelf)herstelbevorderend en ondersteunend ten aanzien van herstelprocessen indien deze lage doses worden toegediend aan biologische systemen die net tevoren een zwaardere vorm van stress hebben ondergaan, of die ontregeld en/of uit balans zijn.

Werkt een lage dosis stress gunstig als het als ‘postconditioning’ wordt toegediend?
Een uitgebreid onderzoeksprogramma heeft zich gericht op deze vraag (Wiegant en Van Wijk 2010). Aan cellen werden verschillende stress situaties toegediend zoals een behandeling met een ‘heat shock’ of een blootstelling aan arsenicum of aan een zwaar metaal als cadmium. Dergelijke vormen van stress beschadigen de moleculaire structuur van eiwitten in de cel, hetgeen normaal gesproken tot een reactie van de cellen leidt. Zo worden herstelprocessen in gang gezet die zich onder andere uitten in de vorming van zogenaamde ‘heat shock proteins’ (hsps).

Dit zijn eiwitten die betrokken zijn bij herstelprocessen. Meer specifiek zijn ze betrokken bij het herstellen van de moleculaire vorm van eiwitten waaronder enzymen, receptoren, celskelet elementen, etc. Voor het goed functioneren van eiwitten is hun moleculaire vorm cruciaal. Deze vorm kan door stress worden aangetast waardoor ze niet meer normaal kunnen functioneren. Daarmee is de taak van deze hsps als hersteleiwitten zeer belangrijk. Zonder goed functionerende eiwitten ontstaan er grote problemen in de cel. Inmiddels zijn er vele ziektebeelden bekend waarin beschadigde eiwitten een grot rol spelen.

Hsps worden aangemaakt om zo veel als mogelijk de schade te beperken en het herstel van het cellulair metabolisme mogelijk te maken. De aanwezigheid van deze eiwitten kan leiden tot een verhoogde resistentie, tot het beter bestand zijn tegen een volgende blootstelling aan stress. De vraag is of een postconditioning kan worden aangetoond op moleculair niveau via de synthese van hsps en in termen van een verandering van overlevingscapaciteit.

In eerste instantie wordt een voorbeeld beschreven van een moleculair biologisch onderzoeksprogramma waarbij het gunstige effect van milde doses is waargenomen indien toegepast aan beschadigde cellen. In dit onderzoek werden cellen voorbehandeld met een zware stress conditie (hoge dosis cadmium, arseniet of een hoge temperatuur (heat shock) die onmiddellijk wordt gevolgd door een lage dosis van dezelfde stress conditie. Zonder al te veel in details te treden kon worden aangetoond dat na een hoge dosis arseniet (100 µM) een blootstelling aan een lage dosis arseniet (1, 3 of 10µM) de vorming van hsps en de ontwikkeling van de overlevingscapaciteit méér stimuleert in vergelijking met de postconditioning blootstelling in afwezigheid van arseniet (0 µM).

Hetzelfde werd waargenomen indien deze experimenten met hoge en lage doses cadmium werden uitgevoerd. Ook een heat shock gevolgd door een koortsbehandeling leverde een identiek resultaat. De lage dosis stress behandeling stimuleerde het herstelproces. Interessant was dat de lage dosis stress op zich geen effect had bij gezonde cellen. Een toegenomen synthese van hsps ging gepaard met een aantoonbaar grondiger herstel van beschadigde eiwitten en een ontwikkeling tot een hoger adaptief niveau, een sterkere mate waarin tolerantie is ontwikkeld. Een toename in de synthese van hsps wordt algemeen geïnterpreteerd als een gunstig fenomeen, omdat dit betekent dat er meer hersteleiwitten aanwezig zijn die ingezet kunnen worden in de post-stress herstelperiode.

Similia: is er specificiteit bij het gebruik van postconditioning?
Een intrigerende vraag betreft de specificiteit van het stimuleren van de hsp synthese en van de overlevingscapaciteit door ‘postconditioning’ omstandigheden. Met andere woorden: Als een hoge dosis stress wordt toegediend, is het dan zo dat het herstel van beschadigingen en ontregelingen alleen door lage doses van dezelfde stressor kan worden ondersteund (homologe postconditioning ofwel ‘isopathie’), of kan er ook een stimulerend effect worden waargenomen van andersoortige stressoren die in lage dosis worden toegediend (heterologe postconditioning ofwel ‘homeopathie’).

Deze laatste vraag is precies het gebied waar de ‘postconditioning’ hormesis aansluit bij het similiaprincipe. Volgens dit therapeutisch principe kunnen middelen worden gebruikt die in staat zijn om overeenkomstige symptomen op te wekken in een gezond systeem als de symptomen die bij de patiënt worden waargenomen  Door naar middelen of condities te zoeken die qua symptomen patroon overeenkomen kan het stimuleren van herstelprocessen en het herkrijgen van de homeostase worden bereikt.

Op celniveau is bekend dat het patroon van hsps stressor-specifiek is. In het onderzoek is dit patroon van hsps opgevat als ‘symptomen’ op cellulair niveau en daarmee als richtlijn voor de keuze van een stressconditie die in lage dosis moet worden toegediend om een herstelbevorderend effect teweeg te brengen nadat cellen een zware stress hebben ondergaan. De mate van overeenkomst tussen stress symptomen (hoge dosis stress) en het geneesmiddelbeeld (door de stress die in lage dosis wordt toegediend) heeft volgens het similiaprincipe een voorspellende waarde op de mate waarin het herstelbevorderend effect van de lage dosis stress zal plaatsvinden. Hoe meer de twee verschillende stressoren qua symptomen (hsp patroon) op elkaar lijken, hoe groter het herstelbevorderend effect van de lage dosis zal zijn indien toegediend volgens het postconditionings protocol.

Na een eerste heat shock zijn verschillende stressoren in lage dosis toegediend, zoals arseniet, verschillende zware metalen (cadmium, lood, koper, kwik), verschillende oxidatieve stressoren (ddtc, menadion) en een ‘koorts’-temperatuur. Uit dergelijke experimenten kwam steeds naar voren dat er een verschil is waar te nemen in het stimulerend vermogen van de verschillende lage dosis stressoren, zowel wat betreft de hsp-synthese als wat betreft de stimulering van tolerantieontwikkeling. De mate van stimulering kon worden voorspeld door de mate waarin het symptomenpatroon van de twee stressoren overeenkomen.
Bij grote overeenkomst was het stimulerend vermogen significant groter dan bij geringe overeenkomst. Met dit resultaat kan worden gesteld dat het gebied van ‘postconditioning’ hormesis een interessant aanknopingspunt biedt om de therapeutische richtlijn van de homeopathie binnen de kaders van de reguliere geneeskunde te bestuderen.

Niet alles dat met hormesis in verband wordt gebracht is voor de homeopathie van belang. De ‘preconditioning’ aanpak, waarbij milde stress wordt toegediend aan een gezond systeem om adaptieve processen te stimuleren ter bescherming van blootstelling aan zware stress, is niet iets waar de homeopathie zich over het algemeen mee bezig houdt. Er is immers bij een gezond systeem geen symptomenbeeld voorhanden om de keuze van een middel te rechtvaardigen. In die zin is de ‘preconditioning’ meer een profylactische strategie en is de ‘postconditioning’, waar het similiaprincipe goed bij aansluit, meer een medisch therapeutische strategie.

De vraag is vervolgens of er ook bij meercellige organismen, bij proefdieren of bij mensen een dergelijk gunstig effect wordt waargenomen van lage doses stress die volgens het ‘postconditionings’ principe zijn toegediend. Er zijn wat dit betreft een aantal veelbelovende waarnemingen gedaan in verschillende wetenschappelijke disciplines. Hieronder worden er een aantal vermeld.

Postconditioning hormesis: voorbeelden uit experimenteel en klinisch onderzoek.
1) Hyperactieve kinderen zijn doorgaans rusteloos, rumoerig en gemakkelijk afgeleid. Bekend is dat stimulerende middelen waaronder amfetamine of methylfenidaat (Ritalin) deze hyperactieve kinderen vaak kalmeert, waardoor ze stil kunnen zitten, zich kunnen concentreren en bijvoorbeeld hun huiswerk kunnen maken.

2) Een milde toename in bloeddruk door beweging is gunstig voor patiënten met hypertensie. Dat werd zowel waargenomen bij mensen met normale bloeddruk als bij patiënten met hoge bloeddruk, maar de bloeddruk nam meer af en bleef gedurende een langere tijd op een lagere waarde bij de patiënten groep.

3) In de immunologie zijn een aantal experimenten beschreven waarin het effect van ‘postexposure conditioning’ is bestudeerd, zoals bij het toedienen van adjuvans aan ratten om een systemische ontsteking te induceren. De stress die daardoor ontstaat en mede tot ontsteking aanleiding geeft, kan sterk worden gereduceerd door na toediening van adjuvans wederom een injectie te geven met hetzelfde adjuvans maar dan in lage dosis. Ook bij virale infecties zou therapeutische vaccinatie (ter onderscheid van preventieve vaccinatie) een gunstig effect hebben en in staat zijn de immuun response te moduleren.

4) Ischemische preconditioning en ischemische postconditioning laten consistent een duidelijk beschermend effect zien op de schade die het hart oploopt in verschillende diermodellen. Na ischemie ontstaat hartschade, maar als in het experimentele model de reperfusie een paar keer kort werd onderbroken waarmee enkele milde ischemische periodes werden geïntroduceerd, dan bleek dat de uiteindelijke schade veel minder te zijn in vergelijking met het ondergaan van ischemie maar dan zonder de nabehandeling. Een dergelijk ‘postconditioning’ ischemie protocol verzorgt ook een vermindering van schade in de hersenen die bij een beroerte (stroke) ontstaat.

5) Postconditioning en kanker. Hoewel straling in hoge dosis ongunstig is, is aangetoond dat straling in lage dosis verschillende immunfuncties kan stimuleren die potentieel klinisch inzetbaar zijn. Zo wordt bestraling in hoge dosis vaak gebruikt bij beenmerg transplantatie vanwege een immuunsuppresief effect. Echter in lage dosis kan bestraling een metastase remmend effect hebben in tumordragende ratten vanwege een immuunstimulerend effect.

6) ‘Exposure’ therapie is een effectieve manier om negatief affectieve symptomen te verminderen die men ervaart bij verschillende fobieën. In verschillende experimenten werd gevonden dat de heftigheid van emotionele ervaringen minder werd door een ‘nabehandeling’ via blootstelling aan het onderwerp waar men een fobie voor heeft (bijvoorbeeld via ‘virtual reality exposure’ bij hoogtevrees of spinnenfobie).

7) Tot slot is bij intoxicatie duidelijk geworden dat lage dosis van toxische stoffen een beschermend (preconditioning) maar ook een herstelbevorderend (postconditioning) effect kunnen hebben in relatie tot de hoge dosis van deze stof.

Deze voorbeelden geven aan dat een milde dosis stress als ‘nabehandeling’ een gunstig herstelbevorderend effect kan hebben. Overigens moet hierbij gesteld worden dat bij de meeste van deze klinische voorbeelden een relatie met het similiaprincipe niet is onderzocht noch aangetoond. Het is dus de vraag of de mate van het herstelbevorderend effect bij gebruik van andersoortige milde stressoren voorspeld kan worden op basis van het similiaprincipe. Dit onderdeel van bestudering van het similiaprincipe staat nog in de kinderschoenen.

Conclusie
1. Een kortdurende blootstelling aan een hoge dosis stress leidt tot de vorming van stress eiwitten (hsps) die een rol spelen bij herstel van de opgelopen moleculaire beschadiging en bij het in gang zetten van een adaptief proces dat leidt tot een ontwikkeling van een verhoogde resistentie (tolerantie)

2. Als de kortdurende blootsteling aan een hoge dosis stress wordt gevolgd door blootstelling aan een lage dosis van dezelfde stressor (‘postconditioning’) dan stimuleert deze lage dosis stress de herstelprocessen. Er worden meer hsps gevormd en het resistentie niveau en daarmee de overlevingscapaciteit neemt verder toe. Dit terwijl de lage dosis stress geen enkel effect heeft op de vorming van hsps in niet voorbehandelde cellen.

3. Als de kortdurende stress blootsteling aan een hoge dosis stress wordt gevolgd door blootstelling aan een lage dosis van andersoortige stressoren dan is het stimulerend effect niet altijd even groot. De mate van stimulatie van herstelprocessen wordt bepaald door de mate waarin de stressoren die in hoge en in lage dosis zijn toegediend, overeenkomen in het patroon van hsps die ze kunnen opwekken. Dit is overeenkomstig het similiaprincipe.

4. Zowel uit celstudies als experimentele en klinische studies is naar voren gekomen dat milde stress herstelbevorderend kan werken en dat dit ‘postconditioning’ onderzoek aansluiting biedt met studies die zijn gericht op een nadere analyse van het similia principe

Literatuur
Veel literatuur waaraan in dit artikel wordt gerefereerd zijn terug te vinden in de onderstaande artikelen:

-Calabrese EJ et al. (2007). “Biological stress response terminology: Integrating the concepts of adaptive response and preconditioning stress within a hormetic dose–response framework”. Toxicology and Applied Pharmacology. 222: 122–128.

-Wiegant FAC and Van Wijk R. (2010). “The similia principle; results obtained in a cellular model system”. Homeopathy. 99: 3-14.

-Wiegant FAC, Prins HAB and Van Wijk R. “Postconditioning hormesis put in perspective: an overview of experimental and clinical studies”. Dose Response. (in press)

 x

* * *

x

Homeopathie in de huisartspraktijk:

goed voor de dokter, de patiënt én de zorgverzekeraar

Wim Roukema

 x

“Wilt u mij iets vertellen over uw leven?” Een belangrijke vraag in de behandeling met homeopathie. In de homeopathische behandeling schrijf je voor op de combinatie van klachten en hoe de persoon is. Op hoe de mens tegenover je in zijn leven staat. Voor de geneesmiddelkeus is het belangrijk te weten hoe iemand  reageert en gereageerd heeft in verschillende omstandigheden.

“Wilt u mijn vertellen over uw leven?” Ik zal u meevoeren naar drie aandachtsgebieden en bekijken hoe deze vraag doorwerkt. Ik zal kijken naar de dokter, de patiënt en de zorgverzekeraar.

De dokter
In deze tijd lijkt het wel of door de regering en de zorgverzekeraars gedacht wordt dat de huisartsen  een oneindig incasseringsvermogen  hebben. Als je ziet wat voor regelgeving en administratieve verzwaring er de laatste jaren is bijgekomen, dan is het bijzonder hoeveel huisartsen nog geïnspireerd hun vak uitoefenen.

De vraag: wilt u mijn iets vertellen over uw leven – leidt tot een ontmoeting tussen twee mensen. In de praktijk van alle dag ervaar ik dat deze ontmoeting uitstijgt boven het contact over lichamelijke klachten, al kan dat ook een boeiend deel  van ons werk zijn. Het is een mooie evaring te merken als mensen zich openen en zich kwetsbaar opstellen.

De intimiteit van de ontmoeting geeft  ook mij als dokter  voldoening, al is dat natuurlijk niet het doel. Maar als bijeffect zeker niet uit te vlakken. Toen ik vijftien jaar geleden begon als huisarts, hadden mijn collega’s patiënten voor de groeipraktijk opgespaard. Al snel bleek dat bij de duizend patiënten waar we mee begonnen een groot deel van de moeilijke patiënten van onze woonplaats aanwezig waren.  Met ruim tien actieve borderline patiënten hoefde ik me niet te vervelen.

Zo was er iemand die bijna elke dag een hartinfarct meende te hebben. Als ik niet kwam, werd de ambulance gebeld en toentertijd ging die pas weg als ik het sein op groen had gezet. Deze groep mensen ben ik actief gaan behandelen met homeopathie. Deels uit zelfbehoud. Ik merkte dat de frequentie van contacten afnam en dat de borderline patiënten stabieler werden. Ook mannen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis en met crimineel gedrag heb ik behandeld. Zij vertelden mij dat ze rustiger in hun hoofd werden. Sommigen kregen een baan en een relatie, wat jaren daarvoor niet gelukt was.

Zo was er een vrouw, gediagnosticeerd als borderline, die elke twee weken op het spreekuur kwam. Het feit dat ze kwam, was nog tot daar aan toe, maar de claimende manier van doen kostte mij behoorlijk wat inzet om dat te hanteren. En dan heb ik het nog niet over de belasting voor mijn assistente.  Na verloop van tijd, na de homeopathische behandeling, kwam ze maar  drie tot vier maal per jaar. En waar ze aanvankelijk een tot twee keer per jaar in een crisis werd opgenomen, is dit de laatste zes jaren niet meer voorgekomen.

De investering in tijd van een homeopathische anamnese van een uur heeft zich bij veel van deze  mensen terugverdiend. Minder consulten, maar ook op een minder claimende manier. Goed voor de dokter, maar ook voor de patiënt. Of moet ik het omdraaien? In samenwerking met medewerkers van het UMCG heb ik een retrospectief onderzoekje gedaan bij een aantal borderline patiënten uit mijn praktijk. Ik zal u een aantal uitkomsten tonen.

Voor de behandeling hadden 6 van de 11 borderline patiënten psychofarmaca, na  de behandeling 3 van de 11. In  de loop van de  behandeling hadden  9 van de 11 een sterke verbetering van borderline symptomen en 2 een redelijke verbetering. Opmerkelijk was dat 8 van de 11 mensen een verbetering in hun lichamelijke gezondheid ervoeren na de behandeling, al was dit niet de insteek van de behandeling. Dit fenomeen is bekend in de homeopathie. Van de 11 mensen kwamen er 8 na de behandeling minder vaak op het spreekuur. En dat betekende voor mij een verlichting in mijn werk.

Op ons spreekuur komen veel ouders met kinderen met bovenste luchtweginfecties. Daar hebben we niet zoveel te bieden. En nu is ook nog aangetoond dat het voorschrijven van antibiotica bij otitis media de recidiefkans vergroot. Wij hebben relatief veel consulten met kinderen met hoestklachten en verkoudheden. Kinderen, die niet echt ziek zijn, maar ook niet echt gezond. Ouders hebben vaak een verwachting dat wij die klachten kunnen verhelpen, maar in de praktijk komt daar niet zoveel van terecht. We kunnen voorlichting geven en complicaties uitsluiten.

Door deze groep kinderen te behandelen met homeopathie heb ik gemerkt dat er een behoorlijke groep veel minder op het spreekuur komt, omdat de klachten verbeterd zijn. En als er een terugval is, hebben de ouders een homeopathisch middel in huis dat ze kunnen geven. En als dat niet zou werken, dan komen ze pas op het spreekuur. Meestal heb ik voor een intake voor kinderen twee of drie dubbele consulten nodig. Ook voor deze groep geldt: de investering van een intake verdient zich terug door minder consulten in de periode erna. En dan heb ik het nog niet over de gezondheidswinst voor de kinderen zelf en de minder verstoorde nachtrust van de ouders.

Velen van ons zijn arts geworden met het ideaal bij te dragen aan genezing. In de huisartsgeneeskunde ligt een groot accent op begeleiden, ernstige aandoeningen uitsluiten, risicofactoren in kaart brengen en behandelen, met alle bijwerkingen van dien.Door de homeopathische behandeling heb ik een instrument in handen gekregen dat bijdraagt aan het ideaal van genezing. En dat geeft voldoening.  

De patiënt
Nu wil ik het perspectief van de dokter verlaten en kijken naar de patiënt. “Wilt u mij vertellen over uw leven?” Deze vraag wordt door de meeste mensen als plezierig ervaren. De homeopathische intake  is een ontmoeting die een vertrouwelijke band creëert. Deze band zal bijdragen aan het proces van genezing, maar mijns inziens  kan dit langdurige verbeteringen in de gezondheidstoestand niet verklaren. Door de homeopathie zie ik dat er mensen geholpen kunnen worden  in situaties waar de reguliere geneeskunde niet veel te bieden heeft. Bijvoorbeeld bij kinkhoest, langdurige vermoeidheid na Pfeiffer, slaapstoornissen bij kinderen, veranderingen in de gezondheid na een vaccinatie.

Ik heb in de praktijk diverse kinderen die weken huilen na een DKTP-vaccinatie. Met een behandeling met een homeopathisch middel, dat gemaakt is van het vaccin, vertellen ouders mij, dat hun kinderen gestopt zijn met dit huilen en weer rustig slapen. Maar ook bij ernstiger aandoeningen als migraine, de ziekte van Crohn en bij kanker zie ik een verbetering in de gezondheidstoestand: minder klachten, betere energie. Even voor de duidelijkheid: binnen de grenzen van de KNMG richtlijnen  ten aanzien van alternatieve geneeskunde is in samenwerking met specialisten een goede ondersteuning bij kankerpatiënten mogelijk. En dan hoor ik van collega specialisten dat zij verbaasd zijn dat bepaalde patiënten nog leven of in welk een goede toestand zij zijn.

Tot slot: de verzekeraar
Van mijn preferente zorgverzekeraar heb ik gedurende vele jaren een rapport gekregen over de kosten van patiënten in de gezondheidszorg. In de loop van de jaren is het verschil met mijn collega’s toegenomen. En dan bedoel ik dat  de kosten van de patiënten die ingeschreven waren in mijn praktijk lager waren dan die van mijn collega’s. In 2002 was na zeven jaar behandeling van een deel van de praktijk met homeopathie het gemiddelde verschil €270 per patiënt. Dat werd € 354 in 2003, in 2004 €413 en in 2006 €589 per patiënt. Dat was de limiet. En dat  op een bedrag van €1400 van gemiddelde kosten per jaar per patiënt in Heerenveen in 2007.

Een eenvoudig rekensommetje laat zien dat 2800 patiënten (zo groot is mijn praktijk) maal €589  ruim 1,5 miljoen euro betekent. En dat is het bedrag per jaar dat mensen in mijn praktijk minder van het budget gezondheidszorg opsnoepen. Nu is mijn praktijk iets jonger dan gemiddeld. Dit zou een deel van het verschil kunnen verklaren. Maar al zou de helft door het gemiddeld leeftijdsverschil kunnen worden verklaard, dan blijft er nog genoeg verschil over om nieuwsgierig van te worden. In de loop van de jaren is mijn praktijk niet jonger geworden en desondanks is het verschil groter geworden. Mijn eenvoudige huisartsverstand zegt dat er dan toch ook een andere reden dan alleen het leeftijdsverschil moet zijn dat dit verschil in kosten verklaart.

Ik wil een paar onderdelen van de kosten uit 2007 eruit lichten.

Medicatie: Mijn praktijk: gemiddeld €167 per persoon per jaar en gemiddelde in Heerenveen was €267/p.p. per jaar

Verwijzingen: Mijn praktijk: €551 en het gemiddelde van Heerenveen was  €1022/p.p. per jaar

Uit het bovenstaande blijkt volgens mij dat het  aannemelijk is dat homeopathie in de huisartspraktijk een kosteneffectieve behandelmethode kan zijn. En als ik in dit kader een bescheiden stelling mag poneren:
“Als elke huisarts een goede homeopathieopleiding zou hebben gehad, dan kan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport rustig slapen. Ik bedoel: dan kan de gezondheidszorg  veel goedkoper met toename van de kwaliteit.”

X

* * *

x

Acute en chronische luchtwegproblematiek in de huisartspraktijk

 Resie Moonen, huisarts en arts voor homeopathie

 x

Zoals bekend komen luchtwegproblemen in de huisartsenpraktijk veel voor. Vooral kinderen presenteren zich met bovenste luchtweginfecties. In de herfst en wintermaanden komt ook laryngitis (pseudokroep) bij kinderen veelvuldig voor. Tijdens deze maanden zien we bij de chronische patiënten met luchtwegproblemen, de COPD patiënten, vaak acute infecties optreden, met ernstige benauwdheid tot gevolg.

De eerste casus is van Thomas, een 5 jarige jongen, die zich presenteert met acute pseudokroep. Zijn ouders zaten de hele nacht op met hem en in de stoom van de douche. Hij was ook kortademig, en had pijn bij het hoesten. Bij onderzoek is er een temperatuur van 37.8 °C, VAG, een hese stem, loopneus, en er is geen stridor in rust. De diagnose acute laryngitis, pseudokroep wordt gesteld.

Volgens de NHG standaard is er nu een afwachtend beleid geboden, immers, er is geen inspiratoire stridor in rust en geen verhoogde ademarbeid. Indien dat wel het geval was, is het beleid vlgs. de NHG standaard dexamethason toediening 0.15 mg/kg, of 5-10 pufjes inhalatiecorticosteroïd. Moeder vertelt mij, dat het hoesten soms enkele dagen kan duren; hij had het eerder. Thomas is een opvallend smal en lang kind, heel beweeglijk en rusteloos. Hij eet veel, en komt niet snel bij. Hij verdraagt het niet als het eten een uur wordt uitgesteld; hij wordt dan gehumeurd en hangerig.

Homeopathisch kloppen deze eigenschappen van Thomas en de laryngitis bij het geneesmiddelbeeld van Iodum, dus ik geef hem Iodum 200K, eenmalig. Daarop is hij dezelfde avond al veel beter, en hoest hij nauwelijks meer. Hij heeft ook geen koorts meer, en de volgende dag is de heesheid helemaal verdwenen. Het hele jaar daarop  heeft hij geen recidief pseudokroep meer gehad.

De tweede casus is Lars, een 4 jarige kleuter, krullend rood haar, een open, beweeglijk kind, bang voor harde geluiden. Hij komt op maandagochtend, omdat hij het hele weekend koorts had en hoestte. Vooral  s’ nachts had hij erge hoestbuien, de ouders sliepen er evenmin van. Hij had 39.5° C koorts.

Hij heeft in de voorgeschiedenis recidiverende bronchitiden; al als baby werd hij er een keer voor opgenomen. Hij gebruikte na die opname gedurende 2 jaar inhalatiecorticosteroïden, maar desondanks had hij toch herhaaldelijk een nieuwe bronchitis, waarvoor hij telkens bij het tweede contact met de huisarts Amoxicilline kreeg, 3-4- x per jaar. Bij onderzoek zijn er enkele rhonchi hoorbaar, en is er nog een lichte temperatuurverhoging, bij een verder levendig kind.

Volgens de standaard is hier een afwachtend beleid geboden; immers, het lijkt een ongecompliceerde luchtweginfectie. De ouders vragen echter nadrukkelijk een medicament om de nachtelijke hoestbuien te verminderen. Op het hele beeld geef ik hem Phosphorus 200 K, waarop dezelfde dag nog zijn temperatuur normaliseert, en hij een rustige nacht heeft. Na 2 dagen is hij helemaal beter.

De derde casus
Loes is een meisje van 4 jaar, met kinderastma. Zij gebruikte jarenlang aerosol, toch werd ze telkens opnieuw verkouden met dyspnoe. Haar ouders vermoeden een allergie, omdat ze het in het voorjaar erger heeft en ze aldoor kortademig is na contact met dieren. Vader heeft precies dezelfde klachten, en is zijn hele leven astmatisch. Loes is een pittig, driftig kind, en kan heel koppig zijn. Ze tandenknarst in haar bed, en ligt altijd in buikligging te slapen, op haar knietjes en ellebogen. Soms zweet ze ook s’ nachts in bed.  Ze eet het allerliefste vlees.

Loes krijgt van mij het middel Tuberculinum, ongeveer 1 x per 3 maanden. De follow-up is nu 4 jaar met deze behandeling, en ze heeft alleen soms in de winter wat klachten van kortademigheid, die meteen goed reageren op een nieuwe dosis Tuberculinum. Ze neemt dan ook alleen in die dagen een aerosol, en Ketotifen siroop alleen bij acute allergieklachten bij expositie. Op bijna 6 jarige leeftijd doe ik RAST testen bij haar, en blijkt ze zeer allergisch voor grassen, ruwe berk, hazelaar en honden. Toch heeft ze hier nauwelijks klachten van. Ze heeft het laatste jaar maar 1 consult nodig gehad.

De vierde casus
Jean is een man van 76 jaar, die ik al 10 jaar in behandeling heb. Hij werkte in de hoogovens bij heel hoge temperaturen, en hij rookte gedurende 23 jaar een pakje sigaretten per dag. Hij heeft een ernstige vorm van COPD, waarvoor hij al 10 jaar Methylprednisolon, tot 32 mg/dag nam. Bovendien gebruikte hij 6-8 x per jaar een antibiotica kuur voor een acute bronchitis bij COPD.

Het is een plichtsgetrouwe man, hardwerkend, zijn familie en zijn werk zijn voor hem het belangrijkste. Hij verbetert door buiten in de open lucht te zijn, en hij verergert door temperatuurverandering en regenweer. Hij hoest s’ ochtends altijd taaie witte slijmen op, en daarmee is hij iedere ochtend wel 2 uur bezig. In de loop van 10 jaar geef ik hem diverse homeopathische middelen, allemaal minerale middelen: Kalium bichromicum, Antimonium tartaricum, en het laatste jaar Kalium sulfuricum. De Methylprednisolon is in het eerste half jaar van de behandeling helemaal afgebouwd, en vervangen door een Budesonide/Formoterol puff, 2 dd. 1 puff.

Hij heeft in die 10 jaar geen enkele ernstige opstoot meer gehad, gebruikte nog maar enkele keren antibiotica, en zijn longfunctie is heel goed: hij loopt iedere dag ongeveer 6 km/dag, en ondervindt geen problemen van kortademigheid. De grootste winst voor hemzelf is, dat hij s’ ochtends niet meer gedurende 2 uur hoeft te hoesten, Als er slijm is, hoest hij het gemakkelijk op, met een enkele keer hoesten.

Take-home messages van deze presentatie:

In acute en chronische casuïstiek is homeopathie een nuttige aanvulling in de huisartsenpraktijk. In acute casuïstiek is het heel welkom, om tijdens de afwachtende periode wel al gezondheidsherstellende middelen te kunnen geven, waardoor de lijdensdruk van kinderen en hun ouders verminderd wordt, en er niet alsnog (b.v. voor het weekend) een vraag voor een antibioticakuur komt!

Ik zie in de praktijk, dat de weerstand van mensen door de homeopathie beter wordt; er zijn minder recidieven, ook bij KNO problematiek bij kinderen. Homeopathie kan zonder bezwaar samen met reguliere medicatie gebruikt worden, ook met orale inhalatiecorticosteroïden. Onderzoeksmethoden, zoals longfunctieonderzoek zijn ook voor de homeopathische behandeling en follow-up bruikbaar!

x

* * *

 x

NHG-standaarden en homeopathie in de eerste lijn

Alex Leupen, arts voor homeopathie en coördinator PACH

x

In Nederland wordt het onderwijs in homeopathie voor artsen verzorgd door de Homeopathie Stichting. Dit instituut verzorgt zowel de opleiding (PACH) als de verplichte nascholing voor artsen die lid zijn van de Artsenvereniging voor homeopathie (VHAN).

Het Post-Academisch Curriculum Homeopathie (PACH) is een driejarige opleiding die modulair is opgebouwd. Het eerste jaar bestaat uit negen modules die speciaal ontwikkeld zijn om homeopathie toe te leren passen bij ongecompliceerde, niet levensbedreigende acute zaken in de huisartspraktijk. Het tweede en derde jaar is bedoeld voor artsen die zich verder willen specialiseren in deze vorm van geneeskunde en die ook chronische ziekten met homeopathie willen leren behandelen. In het eerste jaar worden de volgende onderwerpen behandeld: traumatologie, sportblessures, influenza, acute schouderklachten, hooikoorts, PMS, acuut urethraal syndroom, buikkrampen bij zuigelingen en acute otitis media.

Bij elke klacht worden vijf à zes homeopathische geneesmiddelen behandeld waaruit de huisarts kan kiezen. De acute klacht wordt uitgevraagd met behulp van een speciaal formulier volgens de criteria van Von Boeninghausen, een van oorsprong Duitse jurist en later arts die een groot deel van zijn leven in Nederland woonde en werkte. Met zijn methode kan een acute klacht in acht à tien minuten worden uitgevraagd.

Bij elke aandoening wordt ook de NHG-standaard behandeld voor zover die voor deze ziekte of klacht is ontwikkeld. In bijna elke NHG-standaard is bij een acute klacht (zonder complicaties) sprake van een periode van 1-3 dagen waarin de huisarts zich afwachtend kan opstellen. In deze periode kan een homeopathisch geneesmiddel voorgeschreven worden zonder dat de huisarts afwijkt van de standaard. Als voorbeeld zal ik u de NHG-standaard acute otitis media en een homeopathische casus tonen.

In de NHG-standaard acute otitis media (OMA) lezen we:

•  Meestal heeft otitis media acuta een gunstig natuurlijk beloop en kan de huisarts volstaan met voorlichting en pijnbestrijding.
• Bij ernstig of toenemend ziekzijn of bij risicofactoren voor complicaties is antimicrobiële behandeling aangewezen.
• Overweeg een antimicrobiële behandeling bij kinderen bij wie na drie dagen nog geen verbetering is opgetreden.
• Overweeg een antimicrobiële behandeling bij kinderen met een loopoor bij de eerste presentatie tijdens een episode en bij kinderen jonger dan 2 jaar met een dubbelzijdige acute middenoorontsteking (wijziging).

Bij een ongecompliceerde eenzijdige OMA heeft de huisarts drie dagen de tijd om een homeopathisch geneesmiddel in te zetten. Uit wetenschappelijk onderzoek en uit ervaring wereldwijd is naar voren gekomen dat de meeste patiënten met OMA goed reageren op de volgende zes geneesmiddelen: Belladonna, Calcarea carbonica, Capsicum, Chamomilla, Pulsatilla en Silicea. Het gekozen middel wordt voorgeschreven als granules in een C30 potentie, waarbij de patiënt twee granules onder de tong laat smelten of oplost in water en opdrinkt.

Als voorbeeld de informatie over het geneesmiddel Capsicum (Spaanse peper).

CAPSICUM

• CAUSA: Heimwee. Tocht, afkoeling.
• PATHOLOGIE: Otitis media
• SENSATIE: Brandende en stekende pijnen. Pijn achter de oren.
•  ERGER DOOR: Tocht, Koude, Baden, Ontbloten, Aanraken (rotsbeen), Verlatingsangst
• BETER DOOR: Warmte
• CONCOMITANT: KNO-infecties met trommelvliesperforatie, Suf bij de koorts
• MENTAAL: Heimwee, Prikkelbaar, snel beledigd, Trage ontwikkeling bij kinderen
• OBSERVATIE: Rode wangen

Casus uit de praktijk (Alex Leupen)
Het betreft een jongetje van 14 maanden met recidiverende oorontstekingen. Tijdens het consult  op 07-03-1997 is hij weer ziek; hij heeft hoge koorts en is erg suf, hij valt al snel in slaap. Volgens de moeder is dit de vijfde middenoorontsteking. Hij heeft er de afgelopen drie maanden vier gehad. Momenteel krijgt hij de vierde antibioticumkuur. Inmiddels heeft hij een trommelvliesperforatie links. Als hij een oorontsteking heeft, heeft hij hoge koorts, 39-40 graden Celsius. Hij is erg ziek, erg suf en apathisch en spuugt veel. Hij heeft een rode wang aan de aangedane zijde. Hij heeft meer last van het linkeroor dan van het rechter. Soms doet het linkeroog mee; dat gaat dan pussen en tranen. Hij wil amper eten of drinken.

Volgens de moeder zijn de klachten begonnen sedert haar zoon drie dagen per week naar het kinderdagverblijf gaat (op de leeftijd van acht maanden). Hij moest de eerste vier weken veel huilen; hij had veel moeite om afscheid van zijn moeder te nemen. In die tijd had hij ook voortdurend rode vlekken in het gezicht (op de wangen). Ontwikkeling: eerste tanden met 10,5 maand. Loopt met 14 maanden met steun, niet los.
Karakter: erg aanhankelijk, sterke moederbinding.

Voorschrift: Capsicum C30, 2 granules onder de tong.
Argumenten: acute otitis media, suf bij de koorts, verlatingsangst, trage ontwikkeling, rode wang. Na dit geneesmiddel herstelt hij vlot. Het geneesmiddel is na vier en acht weken herhaald. Sedertdien heeft hij nooit meer otitis media gehad. Follow-up van 13 jaar.