Uit de Olie..

Jeremy Leggett is sociaal ondernemer en auteur van ‘The Carbon War’, ‘Half Gone’ en ‘The Solar Century’. Leggett was de eerste om met de ‘Hillary Laureate for International Leadership on Climate Change’ te worden onderscheiden. Voorzitter van ‘Carbon Tracker’, een denktank uit de financiële sector en hij brengt als consulent systeemrisico’s in kaart voor verschillende grote bedrijven.

Jeremy Leggett schrijft regelmatig voor ‘The Guardian’ en de ‘Financial Times’, geeft korte cursussen over bedrijf en samenleving aan de universiteiten van Cambridge en Sankt Gallen en is lid van het bestuur van het ‘Environmental Change Institute’ van Oxford University. In 2010 was hij ‘Principal Voice’ van CNN en werd hij bij de ‘New Energy Awards’ tot ondernemer van het jaar uitgeroepen. De gerenommeerde Engelse krant ‘The Observer’ omschreef hem als ‘de meest gerespecteerde Britse energiebaas’.

Hij is oprichter en directeur van ‘Solarcentury’, het snelst groeiende groene energiebedrijf van Groot-Brittannië. Daarnaast ook oprichter en voorzitter van ‘SolarAid’, een liefdadigheidsinstelling voor zonneverlichting in Afrika, een instelling die wordt gefinancierd met jaarlijks 5% uit de jaarwinst van ‘Solarcentury – die zelf weer de moedermaatschappij is van de sociale onderneming ‘SunnyMoney’, de grootste aanbieder van zonnelampen van Afrika.

x

x

* * *

x

x

‘Uit de Olie’…

2014 © boekrecensie Jan Smith

x

Jeremy Leggett schreef een boek vol waarschuwingen voor een naderend onheil: de olieshock – het moment waarop de tot nog toe makkelijk toegankelijke olie nagenoeg opraakt en de aanvoer ervan het stijgende consumptieniveau niet meer kan volgen. Wereldomvattende problemen die door de energieconcerns categorisch worden ontkend waardoor we met elkaar het risico lopen in een alles omvattende systeemcrisis terecht te komen.

Het boek ‘Uit de Olie’ gaat over dalende olie- en gasvoorraden, klimaatverandering en economische crises en het blinde kortetermijndenken van politieke en economische machthebbers, alsmede over de manier waarop al die facetten met elkaar verweven zijn. Het leidend thema is de hardnekkige weigering van de oliecratie (= een staatsvorm gebaseerd op de macht van de olie(baronnen) om vaart te maken met de hoognodige omschakeling naar duurzame energievormen.

De bazen uit de olie-industrie kiezen tot op heden nog steeds voor hetzelfde scenario dat we al kennen van hun brothers in crime uit de financiële sector: liever blindelings op de naderende afgrond afstormen dan oog hebben voor de wereldomvattende maatschappelijke en sociale problematiek, ofwel ‘als wij maar genoeg verdienen, zal het ons verder een worst zijn’.

Er zijn volgens de auteur, die ooit bij BP en Shell werkzaam was als olie-geoloog, vijf fundamenteel-grote risico’s waarmee de mensheid op niet al te lange termijn zal moeten leren omgaan:

1. een olieshock,
2. een klimaatshock,
3. verdere ineenstorting van het wereldwijde financiële systeem,
4. een koolstofzeepbel,
5. een schalieshock.

1. De olieshock
De olieshock zou eigenlijk niet echt een shock hoeven zijn, want iedereen – zelfs de meest hardnekkige oliecraat – weet inmiddels dat alle fossiele brandstoffen uitgeput raken en het moment suprème komt met rasse schreden op de hele mensheid af. Wat nou shock, we weten het immers toch allang? Toch gaan we met elkaar gewoon op de oude, vertrouwde voet verder en groeit de behoefte aan de voor de hele wereld zo onontbeerlijke fossiele brandstoffen – gas, olie en steenkool – nog verder.

Die toename wordt vooral veroorzaakt door met name de razendsnel groeiende economische ontwikkeling van landen als India en China, maar ook van verschillende opkomende economieën op het Afrikaans continent. (Begin dit jaar berekende The Economist dat al zeven Afrikaanse economieën de komende vijf jaar tot de top 10 van snelst groeiende landen met meer dan 10 miljoen inwoners ter wereld behoren. Het gaat om Ethiopië (8,1%), Mozambique (7,7%), Tanzania (7,2%), Kongo (7,0), Ghana (7,0), Zambia (6,9%) en Nigeria (6,8%). De olieproducenten blijven echter zeer optimistisch; er worden immers steeds weer nieuwe olie- en gasvelden ontdekt, zo zeggen ze, en ook nieuwe technieken om het ‘goud der aarde’ te winnen worden verder ontwikkeld.

Daarbij is één van de meest omstreden productiemethoden het zogenaamde ‘fracking’, waarbij gas en olie uit schalie gewonnen wordt. In de VS neemt dit verschijnsel zulke vormen aan dat men er zelfs al van een ‘Saoedi-Amerika’ spreekt; een op energiegebied zelfvoorzienende Amerika is het droombeeld van Amerikaans regering. Snel overschakelen op de winning van schalie-olie en gas is het moderne adagium in de Westerse politieke kringen. Ten koste desnoods van mens en natuur…!

Snelheid is geboden..
Zo zegt men, want al in 1956 voorspelde geoloog M. King Hubbet dat de olie- en gasproductie van de VS aan het begin van de jaren ’70 een piek zou bereiken. De politiek en de olie-industrie verwierp zijn theorie eendrachtig. Hij kreeg echter gelijk toen de oliecrisis van 1973 zijn theorie bevestigde. De VS werd grotendeels afhankelijk van import van ruwe olie. In 1995 bestudeerden verscheidene analisten aan de hand van de theorie van deze King Hubbert de wereldolieproductie en zij voorspelden een volgende piek tussen 2004 en 2008 en wederom werd de uitkomst van deze studie genegeerd.

De analisten kregen echter weer gelijk toen de olieprijs in 2008 steeg naar een piek van $147 dollar per vat. Sinds 2008 hebben we te maken met de wereldwijde financiële crisis en de olieprijs zal naar verwachting van toonaangevende economen van het Internationaal Energie Agentschap (IEA) vóór het jaar 2020 gestegen zijn naar US$ 130 tot US$ 150 per vat. Sommige schattingen gaan al in de richting van de US$ 200..! Regeringen overal ter wereld laten zich nu dus het hoofd op hol brengen door de schalielobby, die koketteert met de ‘enorme hoeveelheden schaliegas en –olie, die ook nog eens ‘makkelijk te winnen’ is: een prachtig voorbeeld van de vele miljoenen verslindende PR-campagne van de energiegiganten, met als belangrijkste doel ‘de gewone burger’ gerust te stellen. (zie bij punt 5.)

2. De klimaatshock
Inmiddels is iedereen het wel over eens dat de snel stijgende CO2-uitstoot het gevolg is van het toenemende gebruik van fossiele brandstoffen. De daarmee gepaard gaande klimaatverandering verloopt echter blijkbaar veel sneller dan de somberste voorspellingen deden vermoeden. Een volgende economische crisis lijkt onvermijdelijk, maar klimaatoptimisten blijven met grote stelligheid beweren dat een dergelijke grootschalige(r) economische ramp allerminst zeker is. Zij baseren die kennelijke wetenschap op het gegeven dat er door de tijd heen altijd al schommelingen in het klimaat voorgekomen zijn en de bewering dat de huidige temperatuurstijging het gevolg zou zijn van ‘onze’ CO2-uitstoot wordt met kracht door die lobby ontkend. Deze groep hardnekkige optimisten dreigt gelukkig snel uit te sterven – God hebbe hun ziel..

3. De volgende financiële crisis
Na de bankencrisis is er in feite nog niet veel ten goede veranderd: de verantwoordelijk bestuurders en grootaandeelhouders liggen inmiddels aan glinsterende stranden van luxe resorts naar de saldo’s op hun eigen rekeningen te kijken en de financiële sector als geheel is nog altijd niet aan banden gelegd, ondanks zogenaamde ‘voortvarende’ pogingen van politici om het tij te keren en de sector tot matiging te manen. Maar als strenge maatregelen tegen deze groep beroepsdieven uitblijven, is een tweede crash van de financiële wereld onvermijdelijk. Nog steeds lezen we bijna wekelijks wel over banken die het niet zo nauw nemen met gemaakte afspraken over de hoogte van bonussen.

Nog steeds worden bankmanagers riant beloond voor het maken van nog grotere winsten. Lees het ongelooflijke verhaal van Dr. Len Horowitz in het artikel over feiten áchter de ‘officiële’ BP-ramp in de Mexicaanse golf. En kijk naar de spin-in-het-web-functie die Goldman Sachs hierin speelde.. (klik op illustratie!)

En vooralsnog haalt men in de bankensector en op Westerse beurzen lachend de schouders op: daar blijft men geloven in de veerkracht van het moderne kapitalisme, hoewel het een systeem is dat op het suïcidale af geestelijk gestoord is geraakt en waar men nog steeds het inmiddels verwerpelijke adagium van het kortetermijndenken in ere houdt en beleggers en managers blijft aansporen om vooral snel te scoren.

4. De koolstofzeepbel
Deze term gebruikt auteur Jeremy Leggett om aan te geven dat de steenkool- , olie- en gasreserves nog altijd te boek staan als risicovrije beleggingen; er wordt immers uitsluitend rekening gehouden met de opbrengsten die men ermee zou kunnen genereren zonder de onherstelbare schade mee te tellen die het winnen van deze voorraden zal aanbrengen aan het milieu en zonder te berekenen of ze inderdaad de door de oliecratie beweerde buitensporige waarde zullen kunnen waarmaken.

Als geologisch analisten de reserves aan fossiele brandstoffen omzetten naar hun tegenwaarde aan CO2-uitstoot, is het duidelijk dat de samenleving zich niet kan veroorloven deze überhaupt nog te verstoken. Toch blijven de olieboeren deze toekomstige reserves aan de man brengen onder het mom van zeer profijtelijke, grote en vooral voorspelbare winstobjecten. De bedragen die op deze manier bij voorbaat in nog te ontginnen fossiele energiereserves geïnvesteerd werden, zijn onvoorstelbaar groot.

Als overheden daadwerkelijk eens de moed zouden opbrengen om in te grijpen, bijvoorbeeld door het afkondigen van maatregelen die tot het verminderen van de uitstoot van het schadelijke CO2 zouden leiden, heeft dat onherroepelijk een zeer heftige financiële shock tot gevolg. De oliecraten weten dat zulks niet gebeuren zal, want politieke machthebbers hebben niets te winnen bij impopulaire maatregelen. De omvang van deze koolstofzeepbel zal nog wel even toenemen voordat hij met een daverende knal uit elkaar spat. En dan staan we er als geschrokken kleine kinderen beteuterd en verwonderd naar te kijken: “Hoe kan dat nou?”

5. De ‘Schalieshock’..
Het begrip ‘schalieshock’ spreekt nu eigenlijk voor zich. Het grote toverwoord is: schaliegas en olie en ‘eenvoudige’ productietechnologie is het sim sala bim. De grote ‘deus ex machina’, die fossiele brandstofvoorraden weer voor vele jaren ‘toereikend’ maakt, heet ‘fracking’ en moet het ‘Nieuwe Tijdperk der Fossiele Brandstoffen’ inluiden. In een groot aantal, met name Westerse landen wordt sinds kort nagenoeg het hele energiebeleid op die ene schaliekaart gezet, met als gevolg dat andere duurzame energieproductiemethoden volstrekt onbespreekbaar, of zelfs stopgezet worden.

De schalielobby is momenteel het machtigst en men zou zich in alle ernst mogen afvragen waardoor dat komt. Ondertussen weten we al wel dat voor fracking elke keer honderdduizenden liters water vermengd met schadelijke en vaak giftige chemicaliën nodig zijn, die niet bepaald bijdragen aan schoon grondwater en in zijn geheel een grotere CO2-voetafdruk nalaat dan de steenkoolwinning.

Schaarste
Jeremy Leggett windt er geen doekjes om. De wereld lijdt aan collectieve blindheid die haar belet de door hem opgesomde vijf risico’s helder, duidelijk en onbevooroordeeld onder ogen te zien. Wat we met elkaar eigenlijk al lang en breed weten, maar liever niet willen geloven, is dat we op een zeer belangrijk keuzemoment in de geschiedenis van de mensheid staan. Een oud Chinees spreekwoord luidt: ‘Als we geen andere weg gaan volgen, zullen we precies daar uitkomen waar we heen gaan’ en we zouden er goed aan doen dit eens grondig te overdenken.

Wat oliecraten en hun vazallen heel goed weten, maar niet hardop zeggen – behalve dan in de beslotenheid van hun peperdure kantoren of op het hete strand van hun luxueuze resort waar ze van hun opgestreken bonussen van hun zelfgeregelde vervroegde pensioen liggen te genieten -, is dat er grote paniek zal uitbreken wanneer de omvang van de oliecrisis eenmaal wereldwijd duidelijk wordt. Leggett voorspelt dat het allemaal veel erger gaat worden dan we ooit hebben willen geloven.

Er zullen ongeregeldheden uitbreken en oorlogen om watervoorraden. Er zullen nog meer voedselbanken komen. Er zal bloed gaan vloeien, nog meer dan ten tijde van het begin van de financiële crisis van 2008. De volgende keer, die niet lang op zich zal laten wachten, wordt het allemaal veel erger. In de naderende chaos zouden we wel eens onze koers kunnen verliezen, net zoals de Maya’s destijds.

Tegen het jaar 2015, ja het staat er goed: 2015, kunnen we in ieder geval twee belangrijke gebeurtenissen tegemoet zien: een olieshock en/of een nieuwe financiële crisis die beide hun weerga niet kennen. De olieshock komt op het moment dat we met elkaar gaan merken dat de tijd van de huidige relatief ‘goedkope’ olieprijzen voorbij is en eindelijk gaan inzien dat de machthebbers in de olie-industrie het in zijn totaliteit niet zo nauw hebben genomen met de waarheid, net als hun illustere voorgangers uit de financiële wereld bij het en masse aansmeren van allerlei dubieuze zaken die de lont in het kruitvat van de bankencrisis vormde. En je kunt er vergif op innemen dat de onrust die dan wereldwijd zal ontstaan opnieuw zal leiden tot een ongekend grotere financiële ineenstorting.

Piekzus en piekzo en de onzin van ‘EROEI‘…
Het boek van Jeremy Leggett leest wel als een spannende roman, maar de boodschap is op zijn zachtst gezegd alarmerend. En hoewel hij ook de eerste sporen van inzicht, werkelijkheidszin en wil tot verandering beschrijft – oliegigant Total gaat investeren in hernieuwbare energie! – kan hierbij toch een kritische kanttekening geplaatst worden.
Ruwe olie en aardgas zijn namelijk helemaal geen, of nauwelijks hernieuwbare grondstoffen. Ze werden over een tijdspanne van vele miljoenen jaren gevormd en voor alle grondstoffen voorraden is de er sprake van een onvermijdelijke ‘piek’, dus: piekolie, piekgas, piekkolen, piekuranium en pieknoemmaarop. Daarbij is sprake van een maximaal productieniveau dat te allen tijde gevolgd wordt door een afname.

In de periode van de dalende opbrengsten kost het na verloop van tijd meer energie om energie te winnen dan dat deze oplevert. Daar bestaat een aanduiding voor: EROEI, hetgeen betekent Energy Returned On Energy Invested, oftewel de energie die je terugkrijgt bij de energie die je investeert, anders gezegd: Netto energie. Maar met het eindeloos blijven delven van grondstoffen zal ook de kwaliteit van de delfstoffen verminderen en zal het meer geld kosten om de kwaliteit ervan te waarborgen.
(Het opraken van olie is overigens niet uniek in de geschiedenis. Toen in 1850 aardolie werd ontdekt in Pennsylvania viel dit samen met het opraken van walvisolie. De ontregeling van de toenmalige economie doordat de walvisindustrie veranderde, leidde o.a. tot de Amerikaanse burgeroorlog, maar dat even terzijde).

Een sprankje hoop
Hopelijk zullen grote spelers in de oliecratie als Shell, BP en Total er uiteindelijk voor kiezen de slinkende reserves aan fossiele delfstoffen gewoon in de aarde te laten zitten.
In de VS begint men erachter te komen dat de schaliegasopbrengsten grotelijks overdreven zijn (alweer zo’n ‘leugentje’). Voor het eerst is nu ook openbaar gemaakt dat de oliereserves van Saoedi-Arabië zo’n 40% kleiner zijn dan die oliesjeiks tot nu toe altijd hebben lopen roeptoeteren. En wereldwijd wordt nu uitgekeken naar het moment dat de oliebranche zich gaat bedienen van objectievere schattingen van de werkelijke olie- en gasreserves.

Leggett hoopt, ja gelooft bijna in de veerkracht van de mensheid om als een andersdenkende en duurzamere samenleving uit de komende crash tevoorschijn te komen. Dit zal, naar zijn stellige overtuiging, echter helemaal afhangen van de keuzes die met elkaar zullen moeten maken. Niet ‘olie eerst’ , of nog erger ‘ eerst het geld’, maar wel degelijk rekening houden met het klimaat, kiezen voor welvaart zonder groei. Of, zoals Prins Carlos de Bourbon Parma, directeur van het ‘Instituut voor Duurzame Innovatie en Ontwikkeling’ (INSID) het zo mooi zegt:

“Duurzaamheid is niet links, het is ook niet rechts. Het is niet eens politiek. Het is je kinderen kunnen uitleggen dat je aan hun toekomst denkt. Het is oplossingen vinden en werken aan iets waar je trots op kunt zijn. Het is ambacht, het is denken, het is vooruitzien, het is uitdagend, het is innovatief. En het is gezond verstand.”

Laten we voorgoed afscheid nemen van het kapitalistische systeem waarin een klein groepje superrijken alles manipuleert (met de media en teveel politici voorop) en het geloof in die in liberale kringen zo geroemde ‘zelfregulerende, onfeilbare economische markt’ de rug toekeren. Jeremy Leggett wil met dit zeer tot de verbeelding sprekende boek ‘Uit de Olie’ een zo groot mogelijk en niet specifiek deskundig publiek bereiken. Hij koos ervoor geen technisch boek te schrijven, maar een duidelijke waarschuwing af te geven in de hoop dat zoveel mogelijk mensen op korte termijn gaan beseffen wat er aan de hand is en wat er eigenlijk op het spel staat.  Een boek om ter harte te nemen!

Kijk ook op Jeremy’s website www.jeremyleggett.net
En hier vind je veel informatie over de winning van schaliegas, op de site van Milieudefensie. HIER

Wil je het boek eventueel bestellen? Klik op de cover voor een link naar de WantToKnow-bookshop.